Rally in de olijfgaard

Behalve enkele ‘onsterfelijke’ planten die elk jaar uitschieten uit hun bol en dienst doen als grenspalen tussen de eigendom van Ali, Mustapha, Abdessalam en anderen is er enkel kurkdroge grond kapot te rijden. Heuvelrugjes van een veertigtal centimeter zetten de puntjes op de i en lijnen de eigendommen nog ’s af. Behalve deze demarcaties, verraadt niets dat de uitgestrekte boomgaarden aan meer dan één familie toebehoren.

IN NATURA

‘Het is een slecht jaar geweest’, zegt mijnheer Miftah (’sleutel’ in het Nederlands), terwijl hij met snelle pikbewegingen de rimpelige olijven verzamelt die op de grond liggen. Hij gooit ze gezwind in de omgeplooide zoom van zijn djellabah, die hij geregeld leegt in een ijzeren emmer. ‘Te weinig regen’, zegt hij. ‘We zullen er wat opsturen uit België’, haast ik me. ‘Daar hebben we er teveel’. Alsof ik domme dingen zeg, antwoordt hij dat alleen Allah over de regen beslist.
In tegenstelling tot Tunesië, heeft het hier in Msalata zelfs geen zin om de vruchten met een harkje van de takken te trekken. De magere oogst die er is, valt af met de wind. Een 87-jarige olijfperser die ons zijn oude machines van Italiaanse makelij laat zien, speelt het weer minder parten. Hij hoeft alleen maar zijn persen draaiende te houden en boeren betalen hem daarvoor, in Libyan dinars (LD) of in natura. Zelfs in erg moderne perserijen in deze vruchtbare kuststreek nabij Tripoli - amper 5 procent van Libië is geschikt voor landbouw - kan een olijfteler op een papiertje aangeven of hij bij wijze van betaling achteraf wat olijfolie afstaat, dan wel in cash betaalt voor het persen van zijn olijven.
Ook hier hangen we onze wijsvinger onder de ’stainless steal’-teut waaruit het gele goud vloeit. Ik kan mijn teleurstelling amper verbergen. De olie irriteert mijn keel achterin en smaakt waterig. Bovendien vermoed ik dat de verschillende oogsten van de boeren gemengd worden. Want op de machines staan tellers. In functie van de afgeleverde kilo’s olijven, krijgt de boer achteraf zijn olie getapt uit een grote citerne, waar alles verzameld wordt.

DE OLIE RAAKT OP

Het is stout van me, maar ik laat de perser onze pet-fles zien, die we enkele dagen geleden gevuld hebben met Tunesische olijfolie. ‘Aan de kleur of de smaak kan ik niet zeggen vanwaar ze komt’, zegt de Libiër diplomatisch. De Libische is gelig, die van Tunesië is ronduit groen en veel zachter en vetter van smaak. Hij geeft geen krimp, maar mijn keuze is gemaakt.
Op onze vraag of we zot zijn om op plantenolie te rijden, is hij iets ‘openhartiger’. ‘If everyone is going to do it, who will buy our petrol?’ Kaddafi zou het idee van biofuels trouwens publiekelijk afgekeurd hebben, horen we hier ‘waaien’.
De bejaarde perser van 87 met zijn antieke machinerie ‘Made in Italy’ was filosofischer. ‘Als mijn kleinkinderen groot zullen zijn, zal er misschien geen olie meer onder de grond zitten. Maar mijn olijfbomen zullen er nog altijd staan’.

GROENE BOEKJE

De oude man gaat er prat op altijd een ‘free worker’ te zijn geweest en nooit uit de trog van Kaddafi te hebben gegeten. Lees: hij heeft nooit subsidies gekregen voor zijn activiteit. In Libië zijn veel jobs en ook basisproducten - meel, melk, benzine en vroeger ook olijfolie - gesubsidieerd. Dat paste in de ‘Derde Weg’ die ‘De Leider’ voorstond: een systeem dat geen kapitalisme, noch communisme was, maar wel staatseconomie van het zuiverste ras. Met de recente bankcrisis, leurt Kaddafi trouwens weer volop met zijn Groene Boekje. Want is het kapitalisme nu niet definitief op zijn bek gegaan?

IEDER OP TOER AAN DE MACHT

Er zou - opnieuw volgens de geruchten - zelfs over gedacht worden om de ministeries af te schaffen en alle beslissingsmacht bij de bevolking te leggen. Want is Libië niet het land van de Jamahiriya (’de macht van de massa’)? De ambtenaren doen het nu in hun broek, sinds de Leider dat idee heeft geopperd. Kwestie van de massa koest te houden, vermoed ik. Maar evengoed krijgen al die ambtenaren op andere momenten cadeautjes. Zo heeft een gans ministerie bijvoorbeeld ’s een eigen auto gekregen, zomaar. Gewelddadige repressie is hier zeker (geweest), maar de macht van de langst zittende ‘autocraat’ van Afrika is ook en vooral gebaseerd op het zelfbehoud van zijn mensen, die het al bij al niet slecht hebben, dankzij subsidies.
Zo kost een volle tank diesel amper 9 dinar. Niet omdat Libië zelf olie produceert, want de meeste raffinage gebeurt door buitenlandse concerns, maar wel omdat de staat de diesel- en benzineprijzen kunstmatig laag houdt. Ook houdt Kaddafi er een slimme ‘ieder zijn beurt’-politiek op na. De kopman van de National Oil Company, die we volgende week willen interviewen, is daar naar het schijnt een voorbeeld van. Chokri Ghanem was ooit premier en moest die post inruilen voor die van NOC-baas.
Volgens sommige Westerse observatoren wilde Kaddafi de ‘reformist’ Ghanem daarmee op een zijspoor zetten. Anderen zien het als een manier om weer ’s mensen uit een andere stam van te laten delen in de sleutelposten van de Jamahiriya. Zolang iedere stam op tijd en stond aan de beurt komt, blijft de boel rustig. Dat is trouwens niet simpel in een land dat in feite niet meer is dan een losse unie van drie relatief eigenzinnige regio’s: Tripolitania (waar we nu zitten), Benghazi in het oosten en de Fezzan in het zuiden. Zullen we die hypothese ’s voorleggen als we Ghanem voor de micro krijgen?
http://www.emissionimpossible.be/