Obama moet zijn meest cruciale keuze maken

Iedereen die het conflict in Afghanistan van dichtbij volgt, is het erover eens dat deze oorlog niet gewonnen kan worden met louter militaire middelen. Velen hebben ernstige vragen bij de antwoorden die gegeven worden op belangrijke aspecten van het giftige Afghaanse brouwsel dat bestaat uit extreme armoede, heroïneproductie, rampzalige corruptie, wetteloosheid, tribalisme en transnationale onrust.
Elk van deze onderling verweven problemen is een hele uitdaging. Een oplossing voor het ene probleem houdt noodzakelijk een aanpak van het andere in. Zelfs indien de politieke verbeelding aanwezig zou zijn om de sleutel voor de Afghaanse doos van Pandora te vinden, dan nog zou het een formidabele opdracht zijn en enorme politieke vaardigheden en moed vergen, om de doos eens en voor altijd op slot te doen (… voorlopig toch, moet ik er voorzichtigheidshalve aan toe voegen).
Toen Obama nog senator was, beperkten zijn doelstellingen in Afghanistan zich tot het verslaan van de taliban en het voorkomen van een terugkeer van al-Qaeda. Afghanistan veranderen in een westerse democratie –een ‘Centraal-Aziatisch walhalla’, zoals Robert Gates zei– stond niet op zijn agenda. Maar zelfs dit beperkte plan is niet makkelijk uit te voeren. Om dit doel te bereiken is de steun van de Afghaanse bevolking onontbeerlijk, zegt het Amerikaanse leger.
De mensen moeten, met andere woorden, hun regering vertrouwen. Kan dat na de voorbije verkiezingen of na de tweede ronde? Een andere vraag is of de onzekere voordelen van een verhoogde militaire operatie opwegen tegen de kosten. En nog een vraag: hoe bereid zijn sommige Navo-partners om hun inzet binnen ISAF voort te zetten? Nederland en Canada hebben respectievelijk 2010 en 2011 als deadline voor hun terugtrekking gesteld en Italië kondigde een aanzienlijke vermindering van zijn aanwezigheid aan, en heeft de voorbije jaren blijkbaar de taliban betaald opdat ze geen Italiaanse troepen zouden aanvallen. De regeringen van Duitsland en Groot-Brittannië staan onder grote druk. Nochtans is de samenwerking van de internationale gemeenschap een voorwaarde tot succes.
Uiteindelijk gaat het  bij de vraag naar de nieuwe strategie in Afghanistan om een keuze tussen twee tegengestelde opties. De eerste is allesomvattend, de tweede concentreert zich op het voornaamste probleem: het uitroeien van het terrorisme. De eerste optie omvat ook het vrijwaren van de belangen van de Verenigde Staten in Centraal- en Zuid-Azië. De tweede keert terug naar de kern van het verhaal: de afstraffing van bin Laden en het terrorisme.
Indien het tweede spoor gekozen wordt, bestaat de kans dat men de islamitische wereld kan overtuigen, aangezien de VS niet langer de indruk zullen wekken de moslims als geheel te viseren –een in de moslimwereld wijd verspreide perceptie tijdens het Bush-tijdperk. Deze optie ligt ook in de lijn van Obama’s profiel als pragmaticus en verzoenende vredestichter die af wil van de wederzijdse verdenkingen tussen het Westen en de moslims.
Deze minimalistische optie, die nu al meer dan een half jaar bepleit wordt door vicepresident Joseph Biden, is gebaseerd op de analyse dat een verhoogde militaire aanwezigheid de Afghaanse bevolking zal vervreemden en voor politieke problemen zal zorgen in de VS zelf. Dé vraag is of het redelijk is om de Pakistaanse regering te vragen haar eigen taliban te blijven bestrijden als de VS bereid zijn hun broederbeweging in Afghanistan te laten terugkeren aan de macht.
Niemand zal ooit weten of de Nobelprijs de Amerikaanse president beïnvloed heeft op het moment van zijn meest cruiciale beslissing. Maar alleszins was de prijs een herinnering aan het beeld dat Obama over zichzelf ophouden.
Als hij kiest voor conventioneel militair denken, zoals generaal McChrystal, dan is het einde niet in zicht. Een overweldigende militaire aanwezigheid zal de sympathie voor de taliban onder de bevolkingen van Afghanistan en Pakistan alleen maar verder doen groeien. En het zou het aanvoelen van moslims overal ter wereld –dat het Westen in een oorlog met hen verwikkeld is– alleen maar versterken. De atoommogendheid Pakistan zou in een nog gevaarlijker vaarwater terecht komen wegens het verder afkalven van de geringe steun voor een oorlog tegen militanten en taliban, die niet gezien worden als de vijand.
De besluitvorming over ‘Afpak’ in Washington is al bijna even complex als het probleem dat aangepakt moet worden. Eender welke beslissing zal gevolgen en implicaties hebben die nauwelijks overschat kunnen worden. Vanuit een chirurgisch standpunt valt er veel te zeggen voor een focus op de grootste bedreiging eerst, maar de eliminatie van al-Qaeda vooronderstelt de volledige medewerking van de Pakistaanse militaire inlichtingendienst ISI.
De kans dat die ISI haar medewerking verleent zonder een voldoende “vergoeding” is gering. Die prijs zou kunnen bestaan uit een gunstige regeling voor Kasjmir en/of de terugkeer van de taliban aan de macht in Afghanistan –dat nu gezien wordt als te veel onder de invloed van aartsvijand India. De heropstanding van het Afghaanse Emiraat kan uitdraaien op een nachtmerrie als het regime van de taliban zoals destijds opnieuw gastvrijheid zou verlenen aan de internationale terroristen van al-Qaeda.  
Saoedi-Arabië zal er wellicht alles aan doen om mullah Omar ervan te overtuigen niet tweemaal dezelfde fout te maken. De taliban werden tenslotte maar voor één reden van de macht verjaagd. Een internationale consensus zou de taliban er dus van moeten kunnen overtuigen om te verzaken aan alle steun voor terroristische groepen. Misschien kan zelfs de ISI ertoe worden bewogen om haar steun aan de militante organisaties die ze in het verleden heeft gekweekt stop te zetten, als de druk van India zou afnemen en er een oplossing in zicht is voor Kasjmir.

VRT-journalist Jef Lambrecht en de Pakistaanse topjournalist Ahmed Rashid zijn sprekers op de MO*lezing “Chaos in Afghanistan en Pakistan. Moet het Westen meer soldaten sturen?” Woensdag 28 oktober, 19 uur, Kaaitheater te Brussel. Inschrijven bij Jan Buelinckx, 02.536 19 77, jan.buelinckx@mo.be.