Hoe sterk is Al-Qaida nog in Afghanistan?

Diep in de Tora Bora-bergen in het oosten van Afghanistan ligt een van de voormalige militaire basissen van Osama bin Laden. De Al-Qaida-leider verbleef er voor de basis vernietigd werd tijdens de VS-bombardementen in Afghanistan in 2001.
De plaatselijke bevolking herinnert zich de man nog, die de gast was van het talibanregime. “Hij was een eenvoudige kerel net zoals wij… hij viel niemand lastig. Hij was uniek”, zegt Hajji Tutti, een man uit de buurt.
“Elke keer als we op bezoek kwamen, behandelde hij ons goed en begroette hij ons met beide handen”, zegt Baz Ghul, een andere plaatselijke inwoner. “Toen de bombardementen startten, verdween hij en we hebben hem nooit meer teruggezien.”
Jarenlang zijn er tegenstrijdige berichten geweest over de verblijfplaats van Bin Laden – en over de vraag of hij nog leefde of niet. Terwijl zijn lot onduidelijk blijft, is de vraag hoe groot de invloed van Al-Qaida nog is in Afghanistan. De vraag is vooral voor de VS relevant, want die moet nu moet beslissen over het sturen van bijkomende troepen naar Afghanistan.

Amerikaanse vrees

De Verenigde Staten noemen de oorlog in Afghanistan een “noodzakelijke oorlog” en ze benadrukken dat de nederlaag van Al-Qaida en de taliban cruciaal is voor de nationale veiligheid van de VS.
President Barack Obama denkt dat er een groot risico bestaat dat Al-Qaida opnieuw een veilige thuishaven vindt in Afghanistan, een mening die gedeeld wordt door de Afghaanse regering. “De terroristen die in Afghanistan actief zijn, vormen een tak van het internationale terrorisme”, zegt de Afghaanse minister van Buitenlandse Zaken Rangin Dadfar Spanta.
Spanta zegt dat zijn land het slachtoffer is van internationaal extremisme en ontkent dat het groeiende geweld een binnenlandse opstand is. Een terugtrekking van de buitenlandse troepen is “onaanvaardbaar voor Afghanistan”, zegt hij.
De VS viel het land binnen in 2001 met de bedoeling Bin Laden te doden en Al-Qaida uit te schakelen. Acht jaar later is die opdracht nog niet volbracht. Meer nog, volgens sommige analisten is door de aanwezigheid van Amerikaanse troepen in Afghanistan de Al-Qaida-ideologie geëxporteerd naar andere groepen, onder meer naar de Pakistaanse taliban.

Boodschap van Al-Qaida

Volgens de Afghaanse overheid heeft de verspreiding van de Al-Qaida-ideologie – die de Amerikaanse “oorlog tegen het terrorisme” als een “oorlog tegen de islam” bestempelt  – de taliban versterkt en gelegitimeerd.
Generaal Abdel Meneem Farahie, hoofd van de antiterreureenheid van het Afghaanse ministerie van Binnenlandse Zaken, zegt dat er meer kans was geweest om Al-Qaida en zijn ideologie te vernietigen als men Bin Laden in 2001 had gearresteerd of gedood. “Maar vandaag is de situatie veranderd, Al-Qaida heeft een nieuwe, jonge generatie (van aanhangers) gerekruteerd en die hebben nauwe banden met Bin Laden.”
“Alles samen maakt Bin Laden een enorm verschil, als het gaat over waar de beweging zich bevindt”, zegt veiligheidsanalist Hekmat Karzai. “Hij inspireert voortdurend mensen en hij controleert volgens mij nog steeds een brede ideologische beweging.”
Bovendien bestaat het vermoeden dat Al-Qaida “operaties” mogelijk maakt.
“Afghanistan heeft niet te maken met één grote opstand”, zegt Karzai. “Er zijn verschillende groepen actief in het land, en Al-Qaida speelt daarbij een faciliterende rol. Het netwerk kan technische hulp en middelen bieden, zoals de aanvoer van strijders. Ook is de leider van Al-Qaida in Afghanistan, Mustafa Yazid, een competente kerel. Hij is niet echt een strijder maar een facilitator.”

VS-strategie

De Afghaanse regering zegt dat ze vaak buitenlandse strijders arresteert die de grens oversteken vanuit Pakistan, waar, volgens Afghanistan, Al-Qaida en de taliban actief zijn en Bin Laden strijders blijft inspireren.
Maar Robert Fisk, een journalist die Bin Laden meer dan eens geïnterviewd heeft, zegt dat de Al-Qaida-leider niet langer relevant is. “Het zoals met een atoombom: als je alle kernwetenschappers arresteert, dan maakt het geen verschil meer, de atoombom is geboren en we leven met het monster. En Al-Qaida bestaat.”
De VS kan enige vooruitgang boeken in Afghanistan maar de samenstelling van de vijand en de aard van de strijd is veranderd. Analisten zeggen dat de VS zijn aanpak zal moeten veranderen en zal moeten duidelijk maken dat het zich niet in rechtstreeks conflict met de islam bevindt, een idee waarmee Al-Qaida en andere groepen strijders en aanhangers blijven rekruteren.