EU mag ontwapening Colombiaanse paramilitairen niet steunen

Dinsdag (6 september) besluit de EU over steun aan het ontwapeningsproces in Colombia. Volgens de ngo’s biedt de Wet Rechtvaardigheid en Vrede die onlangs in Colombia werd aangenomen, geen garantie dat de slachtoffers van de paramilitairen recht wordt gedaan. Ook zouden mensenrechtenschenders niet vervolgd worden voor hun misdaden.

De Colombiaanse regering ontvangt voor het ontwapeningsproces financiële steun van Nederland en de Verenigde Staten. Vorig jaar december kondigde de EU aan het proces ook te zullen steunen, op voorwaarde dat een nieuwe wet aangenomen werd om het proces juridisch in te kaderen. Die wet kwam er in juni, maar voldoet volgens de briefschrijvers niet aan de vereiste internationale richtlijnen.

Onder de nieuwe wet hebben twintig speciale aanklagers zestig dagen de tijd om misdaden van gedemobiliseerde paramilitairen te onderzoeken. De wet geeft ook de mogelijk tot strafvermindering voor AUC-leden die hun wapens inleveren. De AUC is de koepel van de grootste Colombiaanse paramilitaire groepen. Voor de VN-werkgroep voor Gedwongen en Onvrijwillige Verdwijningen staat de Wet Rechtvaardigheid en Vrede gelijk aan impliciete amnestie die zal uitmonden in straffeloosheid. De werkgroep wees er in juni ook op dat verdwijningen niet altijd gemeld worden op nationaal en internationaal niveau, uit angst voor represailles van paramilitaire groeperingen.

Mensenrechtengroeperingen en slachtoffers van het al veertig jaar durende conflict willen dat de paramilitairen berecht worden, hun illegaal verkregen rijkdom opgeven en herstelbetalingen doen aan slachtoffers. Ook willen ze weten waar de stoffelijke resten van verdwenen familieleden zijn gebleven.

Uit een rapport dat mensenrechtenorganisatie Amnesty International donderdag publiceerde, blijkt dat paramilitairen van Bloque Cacique Nutibar in Medellin die hun wapens de afgelopen maanden hebben ingeleverd, zich nog steeds schuldig maken aan moorden en wreedheden. Duizenden mensenrechtenschenders hebben al kunnen profiteren van de strafvermindering onder de nieuwe wet, terwijl degenen die de paramilitairen financieel steunen, inclusief leden van de veiligheidstroepen, waarschijnlijk nooit berecht zullen worden.

Volgens Amnesty hoeven paramilitairen niets tegenover hun strafvermindering te stellen. Als ze weigeren de hele waarheid over mensenrechtenschendingen te vertellen, dan is de kans groot dat ze nog steeds van de voordelen van de wet gebruik kunnen maken. Naar schatting hebben tot nu toe 10.000 leden van AUC hun wapens ingeleverd. Dat aantal kan nog flink toenemen, omdat de paramilitairen tijdens de onderhandelingen met de regering gewoon doorgingen met het rekruteren van leden.

De Verenigde Naties houden de paramilitairen verantwoordelijk voor 80 procent van de wreedheden die de laatste jaren in Colombia zijn begaan. Colombiaanse mensenrechtengroeperingen zoals CODHES, schatten dat de AUC minstens 2.000 moorden en verdwijningen op zijn actief heeft. Daarnaast heeft de organisatie met aanvallen en moorden minstens 570.000 mensen op de vlucht gejaagd sinds in december 2002 een staakt-het-vuren werd aangekondigd.

AUC-leiders hebben bevestigd dat 70 procent van hun inkomsten uit drugshandel komt. In de Colombiaanse pers verschenen berichten dat de AUC-leiders die de onderhandelingen over de demobilisatie voerden, in feite drugsbaronnen zijn. AUC staat zowel in Amerika als in de Europese Unie op de lijst met terroristische organisaties.

Volgens deskundigen is 4,5 miljoen hectare van de beste grond in Colombia op gewelddadige wijze onteigend door de paramilitairen. In het huidige demobilisatieproces mogen de paramilitairen de illegaal verkregen grond echter gewoon houden. De honderdduizenden mensen die op het platteland verjaagd werden, trokken veelal naar de steden. Het aantal straatarme stedelingen groeide daardoor tot drie miljoen. Colombia telt 42 miljoen inwoners.

De niet-gouvernementele organisaties stellen in hun brief dat de Wet Rechtvaardigheid en Vrede gedemobiliseerde paramilitairen economische hulp geeft die ongeveer veertig maal hoger is dan de hulp die de ontheemde families krijgen. De regering heeft de ontwapende militairen 124 euro per maand beloofd, een bedrag dat net iets onder het minimumloon ligt. Op die uitkering kunnen ze twee jaar aanspraak maken. Ook ligt er 2.800 euro voor ze klaar, die ze kunnen gebruiken om een nieuw leven te beginnen.

Sommige paramilitairen zouden al uitgenodigd zijn om zich aan te sluiten bij gewapende groeperingen die opereren bij de grens met Venezuela. Op verzoek van de Colombiaanse president Alvaro Uribe huren beveiligingsbedrijven nu gedemobiliseerde AUC-leden in als beveiligers. De meeste bedrijven zijn eigendom van gepensioneerde militairen.

Zowel Amnesty als de ngo’s doen een beroep op de internationale gemeenschap om geen economische en politieke steun meer te verlenen aan het ontwapeningsproces totdat de Colombiaanse autoriteiten met een juridisch raamwerk komen dat volledig voldoet aan de internationale standaarden voor waarheid, gerechtigheid en herstelbetalingen. (JS/PD)