De triomf van een schurkenstaat (analyse)

De positie van Iran is er dankzij de VS fenomenaal op vooruit gegaan. Washington heeft Teherans aartsvijand Saddam Hoessein weggeplukt en heeft ook de anti-Iraanse Taliban in Afghanistan van de macht verdreven. Als de deze week voltooide Iraakse grondwet wordt goedgekeurd, is het feest voor Iran compleet. Het ontwerp voorziet een zwak centraal gezag en verregaande autonomie voor het sjiitische zuiden. Koerden en sjiieten bereikten maandag een akkoord over het ontwerp, maar de goedkeuring door het parlement werd gisteren (donderdag) uitgesteld.

Iran heeft al een aanzienlijke invloed sinds de inauguratie van een pro-Iraanse interim-regering in de lente. De nieuwe grondwet voorziet een staatsstructuur die meer confederaal is dan federaal en ze versterk de macht van de provinciale krachten in het Zuiden, zegt Irak-expert Juan Cole van de Universiteit van Michigan.

De grondwet verbiedt bovendien wetten die indruisen tegen de islamitische rechtsleer. Dat geeft de sjiietische clerus een aanzienlijke vinger in de pap. Het land krijgt geen islamitische dictator aan het hoofd van de regering, maar als je in het Iraakse hooggerechtshof vijf ayatollahs krijgt die wetten kunnen annuleren omdat ze in strijd zijn met de koran, dan zit je behoorlijk dicht bij het Iraanse systeem.

De neoconservatieve architecten van de oorlog hadden zich het anders voorgesteld. In hun ogen zouden de Irakezen - dankbaar voor de verlossing van Saddam - uiteindelijk een seculiere regering aanstellen die een tegengewicht zou vormen tegen de Iran en Syrië. Een regering gesteund door de Iraakse sjiieten zal een wapen zijn tegen de religieuze dictatuur in Iran, orakelde het American Enterprise Institute, net voor de verkiezingen van januari. Volgens die neoconservatieve denktank zou de democratische dageraad in Irak, met zijn onderdrukte sjiitische massa’s, de Iraanse bevolking aanzetten tot het omverwerpen van de theocratie in hun land.

Andere, meer realistische experts, waarschuwden vorig jaar al dat die ballon niet zou opgaan. Het Royal Institute of International Affairs, een invloedrijke Britse denktank waarschuwde in september 2004 dat Iran op lange termijn de geopolitieke winnaar kan worden van de ‘oorlog tegen de terreur’.

Volgens professor Cole controleert Iran de Iraakse politiek in grote mate via de SCIRI-partij. SCIRI werd in 1982 opgericht door ayatollah Khomeini. Abdul Aziz al-Hakim, de huidige leider van SCIRI, en al-Jaafari, de huidige premier van Irak, waren daar toen al bij. Khomeini droomde ervan hen aan de macht te krijgen in Bagdad. Bush en (Defensieminister) Rusmfeld hebben die droom doen uitkomen.

In tegenstelling tot de transitieregering onderhoudt de verkozen interim-regering een warme en broederlijke relatie met Iran. De twee landen sloten intussen militaire en economische akkoorden. Iran gaat Iraakse soldaten trainen, er komt een olieleiding om Iraakse olie naar Irak te transporteren en in de heilige stad Najaf gaan beide landen een luchthaven bouwen om Iraanse pelgrims beter te bedienen. Er zijn ook samenwerkingsakkoorden op het vlak van onderwijs en gezondheidszorg.

Vorige maand ging al-Jaafari op bezoek naar Teheran. Hij werd er in de watten gelegd door de nieuwe president Mahmoud Ahmadinejad en ayatollah Ali Khameini. De heren betuigden samen eer aan het graf van diens voorganger Khomeini.

Naar verluidt hebben de Iraanse inlichtingendiensten het Iraakse leger nu zo grondig geïnfiltreerd dat de VS veiligheidshalve hun spionagewerk afschermen voor de Irakezen. Veel van de Iraakse leiders hebben jaren in ballingschap in Iran geleefd. Zelfs president Jalal Talabani, een Koerd, was onder Saddam afhankelijk van de steun van de Iraniërs. (MM)