De legende van het groene meer via Skype

Al de hele week zijn er een aantal mensen druk bezig met het verzamelen van laptops, webcams, kabels en andere technologische hulpmiddelen, die niet echt in overvloed aanwezig zijn in ons kantoor. Er gaat een primeur plaatsvinden. De wekelijkse Martes Campesino, een informatie-avond gericht op de boerenbevolking van Cusco, gaat de ongekende mogelijkheden van de technologie verkennen en een live videoverbinding samenstellen met een groep inheemse mannen en vrouwen in Guatemala.

Op de avond zelf kom ik iets te laat de al behoorlijk volle zaal binnen. Tot mijn verbazing is het al gelukt, er is live contact met een groep Quichés, in Quetzaltenango, de stad waar ik al weer jaren geleden ooit doorheen slenterde. We kunnen ze helaas niet zien, maar zij zien ons wel door de webcam. Sara is net aan het vertellen over de belangrijke elementen uit de Inka-cultuur, die nu nog steeds nageleefd worden door bijvoorbeelde de Quechua-cultuur, waar de meeste hier aanwezigen toe behoren. Vervolgens vertellen ze ons aan de andere kant over de Maya cultuur en haar principes. Het geeft een gevoel van eenheid te ontdekken dat er zoveel overeenkomsten zijn. Het respect voor Moeder Aarde, de solidariteit, het leven in gemeenschap blijken zowel in Guatemala als in Peru nog steeds leidende waarden te zijn voor de Quichés, de Quechuas, de Aymaras en vele andere groepen. Niets nieuws voor een antropologe, maar om het zo direct en van twee kanten te horen, maakt toch indruk.

Benicio, één van de aanwezigen, vertelt een prachtige Quecha legende over het groene meer en de jongen die daarin verdween, omdat hij dingen van de natuur nam zonder toestemming te vragen. Hij vertelt het eerst in het Spaans en daarna in het Quechua. En in Guatemala vertellen ze ons over de berg die Spanjaarden in haar grotten liet verdwijnen vanwege hun ongeremde hebzucht naar steeds meer goud. Een toevallig aanwezige Mapuche-vrouw zingt een lied voor de maan, die precies vanavond vol is. We klappen voor elkaar vanuit de twee uiteinden van de Skype lijn, en het lijkt alsof de Quichés bij ons aan tafel zitten, coca blaadjes kauwend, net als wij.

We hebben het ook over de moeilijkheden om de culturen tot hun recht te laten komen in het onderwijs, in de wetenschap en in de overheidsinstellingen. In Guatemala is er al een handvol scholen die niet alleen in het Quiché lesgeeft, maar ook de Maya-kennis onderwijst, met haar astronomie, filosofie en kalender. Karina uit Guatemala vertelt ons welke dag het vandaag is in de Maya-kalender, en welke energie daarbij hoort. Nog dichterbij komen ze als we het hebben over de belangrijkste problemen in beide landen. Inheemse bevolkingsgroepen, hun land en hun culturen worden nog steeds aangetast door de hebzucht van bepaalde groepen. In de regio Cusco is al 45 procent van de grond aan de mijnbouw bedrijven verkocht, en ook rond Quetzaltenango is de mijnindustrie een groot probleem. Zoals één van de Guatemalteken opmerkt, het lijkt alsof we het over het zelfde land hebben.

Zo vaak wordt de technologie gepresenteerd als het wondermiddel of als het doel op zich in de vooruitgang van de mens. Vaak ben ik sceptisch over de meerwaarde van een computer voor een Andesdorp dat al eeuwen lang zonder uberhaubt electriciteit te gebruiken produceert en organiseert. Internet bereikt steeds meer mensen, en maakt afstanden kleiner. Maar om met internet te leren omgaan, moet je kunnen lezen en schrijven in het engels of het spaans of een andere taal waarin de programma’s leverbaar zijn. Veel van de aanwezigen hebben al grote moeite om hun naam en woonplaats te noteren op de lijst die rondgaat. Bovendien is de Quecha-cultuur een orale cultuur. Een Quecha-vrouw die een e-mail stuurt naar een Quiché-vrouw in Guatemala zal nooit het gevoel hebben dat ze daarmee echt een communicatie teweegbrengt. Maar vandaag kunnen twee culturen contact leggen op de manier zoals ze dat al eeuwen doen in hun gemeenschappen: met hun verhalen, hun legendes en muziek. Dankzij de technologie heeft er iets waardevols plaatsgevonden: de ontmoeting tussen twee volken, die vrijwel zelfde strijd voeren aan twee kanten van de evenaar, die zoveel delen, maar door de machtsverdelingen van vroeger en van nu gescheiden zijn gehouden. De wereld zonder grenzen is een klein stapje dichterbij.