Cambodia, het land van de Angkortempels... en van een arme bevolking; Siem Reap, de stad van de Angkortempels... en van de NGO's?

We verbleven dus drie maanden in Cambodia en voornamelijk in Siem Reap, de stad waar elke bezoeker van Cambodia passeert omwille van de wereldberoemde Angkortempels. Ik had mij namelijk geëngageerd als sociaal werker binnen Anjali House (www.anjali-house.com). Anjali House is een lokale NGO, opgericht door de mensen van het Angkor Photography Festival. Anjali biedt educatie, basisgezondheiszorg en eerstelijnshulpverlening aan een zeventigtal kinderen en hun families. Mijn opdracht als vrijwilligster bestond erin de lokale sociaal werker te ondersteunen en op te leiden. Opleiden vind ik een groot woord, maar ik trachte enkele modellen en kapstokken van het sociaal werk te introduceren. Zoals ik in mijn eindverslag ook zei, heb ik zelf waarschijnlijk meer geleerd dan bijgedragen, maar is dat niet één van de basiskenmerken van vrijwilligerswerk? Ik bezocht, samen met de lokale sociaal werker, de families en kwam zo in aanraking met het dagelijks leven van de doorsnee Cambodiaan. De dorpen of gemeenschappen van de Anjalikids liggen op slechts 5 à 10 minuutjes fietsen van het bruisende, commerciële toeristische centrum van Siem Reap. De afstand tussen de leefwerelden is daarentegen immens. De mooie koloniale gebouwen aan de rivier vol lelies veranderen in rieten huisjes vol gaten langs een zwaar vervuilde rivier… De gezellige restaurantjes met internationale menukaarten ruimen baan voor de typische straatstalletjes vol vliegen… de verharde wegen gaan over in hobbelige, rode zandwegen… de vrolijke serveersters in mooie kostuumpjes, maken plaats voor besmuikte kinderen, vrouwen en mannen in sjofele kledij… De spreekwoordelijke kloof tussen arm en rijk, maar dan in het leven zoals het is. De families die ik bezocht voerden stuk voor stuk een zware strijd om het hoofd boven water te houden. Het werd mij al snel duidelijk dat Anjali House goed werk levert voor de kinderen: extra onderricht, voedselhulp en basisgezondheiszorg. Maar dat is alles wat Anjali kan doen, al de andere zware problemen van de familie (alcohol, geweld, HIV/Aids, kinderarbeid, werkloosheid,…) gaat haar petje zwaar te boven. Ik besloot om een poging te ondernemen om een sociale kaart van Siem Reap te ontwikkelen. Anjali House fungeert als eerstelijnshulporganisatie, heeft een programma voor kinderen, maar voor andere problemen verwijst het de familie en/of familieleden door naar gespecialieerde organisaties. Makkelijker gezegd dan gedaan natuurlijk. Siem Reap staat waarschijnlijk hoog genoteerd in het lijstje plaatsen met het meeste NGO’s (en gelijkaardige organisaties) per vierkante kilometer. Ik wil absoluut geen oordeel vellen over deze organisaties, de bedoelingen zijn nobel en ongetwijfeld wordt er door veel organisaties fantastisch werk verricht. En toch heb ik een groot probleem met dit, laat me toch zeggen, overaanbod aan NGO’s. En dit om verschillende redenen.
Ten eerste, veel verantwoordelijkheden die normaliter door de overheid worden opgenomen, worden hier quasi volledig uitgevoerd door NGO’s, denk maar aan gezondheidszorg. De overheid vindt het niet meer nodig om haar verantwoordelijkheden op te nemen en vanuit de NGO’s wordt daartoe ook niet (meer) voldoende gelobbyd.
Ten tweede, door een gebrek aan controle ontstaat er wildgroei, vele kleine organisaties zijn met hetzelfde bezig en zouden meer bereiken als ze hun krachten bundelden. Maar bepaalde problemen, voornamelijk inzake mentaal welzijn (alcoholmisbruik, huiselijk geweld,…) worden te weinig aangepakt. (Uiteraard is dit een beperkte eerste indruk gebaseerd op een korte ervaring in het veld. Tegenspreken mag!!) Bovendien mag iedereen een organisatie op poten zetten, maar mij lijkt het dat het niet altijd even bekwame mensen zijn die dit doen. Ook op dit vlak kreeg ik de indruk dat controle bijna volledig ontbrak. Ik vind dit gevaarlijke indrukken, als om het even wie een organisatie voor kinderen mag oprichten… of als er uit een impulsief idee een organisatie ontstaat maar die lijkt na een korte periode helemaal niet levensvatbaar; de mensen die eerst dachten geholpen te worden zijn opnieuw de dupe. Mijn besluit is een besluit dat ik anderen ook al zag of hoorde nemen; ontwikkelingshulp of liefdadigheid kan ook meer kwaad dan goed doen, ongeacht de nobele intenties.
Dit neemt niet weg dat wij een mooie tijd hebben gehad in Siem Reap. Ik heb een zeer boeiende ervaring achter de rug en we ontmoetten verschillende zeer interessante mensen. Ook Cambodia zelf was absoluut de moeite. Een homestay op een eiland in de Mekong, zoeken naar zoetwaterdolfijnen in diezelfde rivier , lekkere kleefrijst geserveerd in een bamboestengel, vriendelijke mensen, een groene natuur,… Ook onderweg ontdekten we kleine initiatieven, voornamelijk m.b.t. duurzaam toerisme, en ondanks mijn voorgaand betoog, willen we deze organisaties steunen. Waar ‘we’ (de zogenaamde wereldverbeteraars) ons voor moeten hoeden, is het warm water telkens opnieuw uit te vinden. Samenwerken is de boodschap en er moeten voldoende controlerende instanties zijn. Voila, mijn bescheiden visie op ontwikkelingssamenwerking ;-)