Toekomstige energievoorziening legt planeet op de barbecue

De meest in het oog springende bevinding haalde de krantenkoppen. De VS zou vanaf 2020 een tijdlang de grootste olieproducent zijn, zelfs groter dan Saudi-Arabië, en zou vanaf 2030 een netto-exporteur worden van het zwarte goud. De concurrentiepositie van de energie-intensieve industrie in Europa en Japan komt daardoor onder druk te staan.

Europa blijft achter

De VS en China zullen de komende decennia door de overvloed aan fossiele energiebronnen (schalie-olie, schaliegas en steenkool) over opmerkelijk goedkopere energiebronnen en lagere elektriciteitsprijzen beschikken. Het voorziene verschil in prijzen is dermate groot dat de energie-intensieve industrie in de EU zeer moeilijk de concurrentie zal kunnen aangaan met productiesites in de VS of China.

Er blijven op het eerste gezicht slechts twee mogelijkheden over. Als eerste moet Europa alles op alles zetten om in energie-efficiëntie met een ruime voorsprong de absolute top te bereiken. En ten tweede moet Europa ervoor zorgen dat via een globaal akkoord of een andere weg de koolstofprijs (externe kost) in de energieprijs en productiekost in de VS en China wordt verrekend. En laat die twee mogelijkheden nu net een pleidooi zijn van de milieubeweging.

Efficiëntieverhoging enige recept

De ambitieuze inzet op energie-efficiëntie is volgens het IEA trouwens de enige mogelijkheid om wat tijd te kopen om klimaatchaos te vermijden. Het centrale scenario van de WEO gaat er immers vanuit dat we momenteel afstevenen op 3,6 graden Celsius opwarming of klimaatchaos. Zoals het WEO vorig jaar al stelde zal in 2017 de infrastructuur al gebouwd zijn  die de totale koolstofruimte in de atmosfeer in 2035 in beslag neemt.

De komende vijf jaar wordt beslist of de wereld de opwarming met meer dan 2 graden nog kan afwenden.

Met andere woorden: de komende vijf jaar wordt beslist of de wereld de opwarming met meer dan 2 graden nog kan afwenden. Als er wereldwijd massaal wordt ingezet op rendabele verbeteringen in energie-efficiëntie, dan kopen we volgens het energieagentschap tijd tot na 2020. Dat is een belangrijke datum. In de UNFCCC klimaatonderhandelingen is immers afgesproken dat er tegen 2015 een klimaatakkoord wordt onderhandeld dat vanaf 2020 ingaat en reductieverplichtingen oplegt aan alle grote vervuilers. Volgens de IEA boort het huidige beleid rond energie-efficiëntie in de EU, de VS en China slechts een vijfde van het potentieel in de gebouwensector aan en slechts de helft in de industrie.

Koolstofzeepbel

Een laatste vaststelling gaat over wat de koolstofzeepbel in de financiële markten wordt genoemd. Wereldwijd komt de top tien van ondernemingen naar marktkapitalisatie grotendeels uit de olie-industrie. Kleppers zoals Exxon Mobil, Shell, BP of hun Chinese tegenhangers voeren de ranglijst aan. Die enorme marktkapitalisatie betekent onder meer dat financiële instellingen massaal verzekeringsgeld en pensioengeld beleggen in die ondernemingen, omdat ze een royaal en stabiel dividend uitkeren. De waardering van bedrijven komt tot stand op basis van toekomstige inkomstenstromen. Meer specifiek verrekent de markt bij olieproducenten de omvang van de reserves aan olie, gas of steenkool en de prijzen waaraan ze verkocht zullen worden.

Voor het eerst legt nu ook de IEA de vinger op de wonde van die marktwaardering. Slechts een derde van de bewezen reserves aan fossiele brandstoffen mag voor 2050 verbrand worden, als de opwarming van de aarde tot twee graden beperkt moet blijven. Willen we het klimaat redden, dan zijn twee derde van de reserves dus waardeloos. Maar nu gebeurt het omgekeerde: de markt rekent er momenteel op dat al de fossiele brandstoffen boven de grond komen, verkocht en verbrand worden. De financiële markten voorzien dus al een opwarming die de twee graden ruim overtreft. Er bestaan meer hoopgevende vaststellingen.

Mathias Bienstman is beleidsmedewerker energie, klimaat en mobiliteit bij de Bond Beter Leefmilieu.