Migratie is positief én negatief

Het is maar door de lijsten van de negatieve en de positieve aspecten van de migratie naast elkaar te leggen en dan te wikken en wegen welke aspecten het zwaarst doorwegen, dat we tot een evenwichtige inschatting van het migratiefenomeen kunnen komen om vervolgens te trachten de migratie op de best mogelijke wijze voor iedereen te laten verlopen.

Socioloog Jan Hertogen: niet zeuren over migratie

e-MO* opende met de bevinding dat er “in 2007 in België 75.350 vreemdelingen bijgekomen zijn”, vooral in Brussel en Antwerpen. Hertogen gaf in het artikel ook informatie over de landen van herkomst van de nieuwkomers: Nederland, Marokko, Turkije en verder Azië, Afrika en Oost-Europa. Hertogen vermeldde verder hoeveel “vreemdelingen” Belg werden en dat volgens de bevolkingsprojecties van het Planbureau de stijging van nieuwe inschrijvingen zich zal doorzetten.
Vervolgens noteert MO* dat Hertogen de migratiestroming als een positief gegeven ziet. “De migratie komt tegemoet aan de verwachtingen van Europa,” zegt Hergogen. “Het stelt België veilig voor de komende 10-20 jaar. Dat komt omdat er een jonge generatie naar ons land migreert. Gezien de algemene vergrijzing in België is dat niet slecht.”
Hertogen stelt ook dat de verschillende nationaliteiten die naar ons land komen een potentieel met zich meebrengen. “Daar zou België zorg voor moeten dragen, in plaats van erover te zeuren, want dat richtte tot hiertoe alleen maar schade aan.”
Onderwijs, vorming en werk zouden dat potentieel volgens hem moeten benutten. We moeten die diversiteit niet als een last zien, maar eerder inspelen op de migratie en de rijkdom ervan inzien. “Marokkanen brengen bijvoorbeeld een cultuur van drieduizend jaar met zich mee, dat is van groot sociologisch belang,” vindt Jan Hertogen.

Mogen we aub naar voor- én nadelen kijken ?

Jan Hertogen is dus socioloog en zijn monnikkencijferwerk valt sterk te waarderen. Maar wat is er sociologisch wetenschappelijk aan een Hertogen die alleen oog heeft voor positieve aspecten van de migratie ? Is de basis van de wetenschap niet de kunde om aan elke medaille voor- en nadelen te zien ? Om genuanceerd te wikken en wegen ? Om continu de tegenspraak te cultiveren ? Volgens velen is dat overigens dé belangrijke erfenis die de Grieken ons cadeau deden: de kritische wetenschap die zich door god noch gebod de mond laat snoeren. Dan nog liever zoals Socrates de gifbeker drinken.
Hertogen gaat overigens helemaal uit de bocht als hij stelt dat de Belgen niet mogen “zeuren, want dat richtte tot hiertoe alleen maar schade aan”.
Daar ook weer dat eenzijdig denken: “alleen maar schade”. En wat een verwijt maakt hij hier niet naar al die Belgen die de barensweeën ondergaan van de multiculturele maatschappij - die we overigens met het dagelijkse ezine “De Groene Belg” ondersteunen, ze is één van onze principiële uitgangspunten.
Dat er een enorm potentieel binnenkomt met de migranten, dat kunnen we niet genoeg beklemtonen. Maar Marokko - dat Hertogen als voorbeeld aanhaalt - biedt ons niet alelen een cultuur van drieduizend jaar maar ook mensen die komen uit een tussen Berbers en Arabieren verscheurd land met een allesbehalve lange democratische traditie én met een drugsproduktie die tot de grootste ter wereld behoort. Met Marokkaanse drugs worden heel veel Belgische mensenlevens kapot gemaakt. En we gaan niet racistisch wezen: heel negatieve dingen kan je bv. ook over blanke Nederlanders zeggen. Hoeveel Nederlandse criminelen komen in België hun geld niet witwassen of belastingen ontduiken ?
Onwetenschappelijk is ook de stelling van Hertogen dat de inwijking nodig zou zijn de vergrijzing van België op te vangen. In feite kan een wetenschapper daar zomaar geen eenduidige uitspraak over doen want je kan de vergrijzing ook op andere manieren aanpakken. Door de bedrijven bv. minder winst te laten nemen op hetgeen arbeiders en bedienden aan waarde produceren. Of door de ouder wordende en langer gezond blijvende bevolking enkele jaren langer te laten werken. In Nederland kwamen wetenschappers overigens tot de tegenovergestelde conclusie: neen, migratie gaat de vergrijzing niet “oplossen”. (zie “Migratie geen remedie tegen vergrijzing”, een artikel van twee auteurs van het NIDI, een onderzoeksinstituut van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Het artikel is te vinden op http://www.nidi.knaw.nl/web/html/public/demos/dm00021.html.
Onwetenschappelijk is ook dat Hertogen geen rekening houdt met de ecologische overdruk en de daaruit voortvloeiende eocomische kosten en welvaarts- en welzijnsdaling die een nog grotere overbevolking van België zou meebrengen.

Merkwaardige eensgezindheid

Ondanks het feit dat Jan Hertogen bekend staat als een links iemand oogt zijn betoog- alleen positief denken over de migratie, nodig wegens vergrijzing - erg “commercieel”. Het artikel heeft netdezelfde teneur als de vele artikels die we in de mainstream pers (De Morgen, De Standaard).aantreffen. Steeds weer wordt zonder tegenspraak beweerd dat het vergrijzende Europa migranten nodig heeft.
De merkwaardige eensgezindheid tussen “linksen” en kapitalisten - racistisch rechts dat garen spint uit de vreemdelingenangst uitgezonderd - kan al doen vermoeden dat vele betrokkenen geen eerlijk debat wensen omdat ze te veel voordeel hebben bij de huidige migratiegolven. De patroons hebben baat bij de gestage instroom van goedkoop uitbuitbare werkkrachten. Linkse partijen hopen onder de nieuwe migranten zieltjes te winnen. En nog anderen stellen zich bijzonder graag op als “de goede blanken” die de arme sukkelaars uit het zuiden welkom heten. En sommigen, die zijn ook gewoon goed maar zien daardoor sommige problemen niet meer.
Het is pas als je het ecologisch inzicht verwerft dat België overbevolkt is en dat vanuit milieu-opzicht de wereldbevolking best zoveel mogelijk over de aarde verspreid kan worden, dat je ten volle de problematische kanten van de migratiegolven kan ontdekken.
Zetten we nu eerst de negatieve en dan de positieve aspecten van de migratie eens op een rij.

1. Enkele negatieve aspecten van migratie

(1) Migratie is vaak rampzalig voor milieu
Om te beginnen is de migratie niet milieu-neutraal zoals ex-Agalev-politicus Eddy Boutmans het in een lezersbrief stelde. Een Congolees leeft tegenwoordig met een ecologische voetafdruk van 0,6. Een Belg heeft er gemiddeld één van 5,6. En dat komt niet alleen doordat de Belg er zo’n verspilzuchtige levensstijl op na houdt, maar ook doordat de Congolees zich niet de helft van het jaar kunstmatig moet verwarmen, de Belg wel.
Als bovendien een Congolees naar België komt én gesteld dat hij of zij hier goed aan de bak weet te komen, dan zal hij of zij ook regelmatig terug naar Congo willen. Dat doet hij niet met een prauw maar met een vliegtuig. De kans dat onze Congolees dus nog hoger dan 5,6 scoort is reëel. En dan hebben we het nog niet over de extra-goederenstroom - afgedankte auto’s bv. - die onze vriend of vriendin op gang brengt tussen de twee continenten. Je kan dat allemaal economische groei noemen, maar in de feiten betekent het vooral ecologische afbraak.
(2) Migratie is vaak een aderlating voor land van vertrek
Nog steeds er van uitgaande dat de Congolese Belg hier goed “boert”, zal hij of zij wellicht ook famlie laten overkomen. In Congo zal zijn of haar Belgisch succes, een aantal mensen prikkelen en de Congolese diaspora weer een stukje groter maken. Nog meer initiatiefrijke Congolezen laten hun eigen land in de steek en trekken voor eigen gewin naar den vreemde. Congo verliest zo weer een aantal van zijn beste krachten.
Het is dan maar de vraag of dat gecompenseerd wordt door de geldstroom richting Congo - om bv. ginder een tweede huis te bouwen (daar piekt onze ecologische voet !) - die er vaak ook op gang komt en die als we het nu even los van onze ene Congolees bekijken, inderdaad vaak bijdraagt tot de (kapitalistische) “ontwikkeling” van het “zuiden”. De verwestersing die hiermee gepaard gaat - het zich richten op Europa - is ook een feit én de vraag is nog maar of die wel wenselijk is.
(3) Migranten opvangen lost fundamentele problemen niet op
Dyab Abou Jahjah stelde onlangs terecht: als er geen armoede in de wereld zou zijn, zouden mensen uit het Zuiden in het Noorden op toeristische visite komen en omgekeerd. Maar ze zouden niet massaal blijvend hun land verlaten.
De migratiegolven hebben één grote oorzaak: armoede. En als men zich beperkt tot het opvangen van wie het Noorden bereiken kan, laat men de armoede in de wereld onopgelost.
De migratiebeweging komt vooral de sterksten uit het zuiden ten goede. Zoals journalisten die het zuiden vaak bezoeken, me herhaaldelijk vertelden: de grootste sukkelaars raken niet tot hier. In die zin komen de inspanningen die we nu doen om migranten op te vangen, ten goede van hen die al het geld hadden om naar hier te komen, terwijl de allerarmsten in de kou blijven.
(4) Migratie betekent vaak ontworteling voor de migrerende mens
Dat mensen pas migreren als ze er door de armoede of het perspectief op een rijker besstaan toe gedwongen of verleid worden wijst er op dat ze voor hun migratie een hoge prijs betalen. Waaronder die van het afgesneden worden van hun familie en kennissen, hun volk, hun cultuur.
Veel mensen die hun land verlaten - niet allemaal natuurlijk; er zijn er die het avontuur heel goed aankunnen - en elders gaan wonen, hebben het gevoel tussen twee stoelen te vallen. Als je als “oude Belg” bevriend raakt met een zoon of dochter uit de recente migratie, hoor je vaak dat gevoel naar boven komen, dat men niet weet waar men bij hoort.:Migreren is voor een stuk ont-wortelen. Waar dan nog bij komt dat men in het “ontvangende land” soms ronduit racistisch behandeld wordt. Je zou van minder existentieel gaan twijfelen.
Wellicht moet ook daar een deel van de verklaring gezocht worden voor het te hoog percentage criminelen onder de migrantenbevolking. Dat hoog aantal kan je niet alleen verklaren door de sociaal-economische discriminatie alhoewel die er wel degelijk ook is. Maar als het alleen daar aan lag, zou de criminaliteit onder alle migrantengroepen even groot moeten zijn, terwijl er nu duidelijke verschillen zijn per land van herkomst.
(5) Migratie brengt grote uitdagingen voor de ontvangende bevolking
De ontvangende bevolking is uiteraard niet opgezet met vreemde misdadigers - ze wordt al genoeg uitgebuit door de “eigen” witteboordcriminelen - maar ook de veel talrijkere “brave” migranten dwingen door hun aantallen de ontvangende bevolking om zich aan te passen. En dat gaat vaak niet met veel goesting. En waarom niet ? Waarom zien de “gewone” mensen niet spontaan de voordelen die een Jan Hertogen bij migranten wel waarneemt ? Waarom zeurt men ?
Soms gaat het om heel ‘onschuldig’ lijkende aspecten, zoals zuiderse kinderen die meer buiten op straat spelen en zo “lawaai-overlast” veroorzaken. Soms gaat het om het verdwijnen van de Belgische winkels uit een straat en het vervangen door Arabische of Turkse winkels. Soms gaat om meer fundamentele zaken: om de botsing tussen de Europese vrijzinnigheid met name en de zuiderse religies. En zo zijn we bij de islam beland maar eerst nog naar een ander aspect.
(6) Migratie is in allerlei opzichten schadelijk voor onze volksgezondheid en economie
België is één van de dichtstbevolkte landen ter wereld. Het noordelijk deel ervan staat in de wereldtop 3 van gebieden met de vuilste lucht. Dat “Vlaamse” deel scoort ook in Europa het hoogste qua borstkankers bij vrouwen, zoals op 23/01 nog bleek. Laat dan de Belgische bevolking op enkele tientallen jaren zoals het nu bezig is, met 2 miljoen extra mensen groeien én dat vooral via de migratie en het hoge geboortecijfer van de recent ingewekenen, én je verergert alle ecologische en de bijhorende gezondheidsproblemen in dit land aan een tempo zonder voorgaande.
“Vlaanderen” telde enkele jaren geleden nog een handvol “stiltegebieden”. Hoeveel zijn er dat in 2050 nog ? Geen enkel ? Hoeveel kankers zal ons land dan tellen, hoeveel hartpatiënten ? En dan hebben we het nog niet over vele praktische problemen door de toename aan volk: nog meer files op de weg, nog langere wachttijden voor een sociale woning en nog hogere huurprijzen, nog minder groenruimtes in de steden, nog meer overbevolkte gevangenissen ook. En met dit alles daalt de welvaart, rijdt de economie zich klem. Vandaar dat groenen nu steeds vaker pleiten voor de consumptie van goederen uit eigen streek om zo de waanzinnige transportstromen over de wereld, af te zwakken. En net op het moment dat we de migratie van produkten willen verminderen, moet dan de migratie van mensen toenemen ?
(7) Europese vrijzinnigheid én mensenrechten in het gedrang
In een overzicht dat Jan Hertogen op vrijdag 23 januari via email verzond - het gaat hier dus niet meer om zijn stuk in MO - en waarin hij cijfers geeft over de aanwezige “allochtonen” in België, schrijft hij uitgebreid over de islam. En hij argumenteeert met cijfers dat die door de Belgische staat niet behandeld wordt zoals het katholicisme. Aan het eind schrijft Hertogen: “
“Elk kind en jongere moet de kans krijgen om godsdienstonderwijs te krijgen door de eigen bedienaars, ongeacht het net, ook islam in het Katholieke net voorzover geen Islamnet beschikbaar is. Dat is een mensenrecht.”
Nu moeten we geen strijd tussen de godsdiensten organiseren - iets waar je bv. sommige liberalen in dit land soms kan van verdenken en alzeker het Vlaams Blok - want dat leidt alleen maar tot … meer strijd. Laten we de godsdiensten zich doen inspannen om elk zo goed mogelijk te zorgen voor mens en planeet.
Maar anderzijds moeten vrijzinnigen - agnosten en atheisten - toch de vraag mogen stellen of het een mensenrecht, een kinderrecht is om kinderen in één bepaalde godsdienst op te voeden ? Is het juist niet nodig dat alle kinderen kennismaken in het onderwijs met alle godsdiensten én met de vrijzinnigheid. En dat ze kritisch leren denken over alle mogelijke pogingen van de mens om het leven te verklaren, zin te geven ? Waarna de kinderen de vrijheid krijgen om zelf hun keuze te maken. Lopen we niet het risico dat we binnenkort scholen krijgen waar alleen het creationisme onderwezen wordt en niet langer de evolutieleer van Darwin die zoveel christenen en moslims des duivels lijkt ?

2. En nu een aantal positieve kanten van de Migratie

(1) Mogen we met een positief biologisch aspect beginnen ?
Weinig fenomenen ondermijnen zo sterk de gezondheid van kinderen als de gevolgen van “inteelt”. Kijk maar naar de “bloedziektes” die de Europese vorstenhuizen - vaak familie van elkaar - teisterden. Paarvorming ver buiten de eigen grenzen daarentegen, brengt een meer gezonde kroost voort. Was het toeval dat De ‘Metro’ van 22 januari op zijn voorpagina twee foto’s van mensen kon plaatsen die allebei “metissen”, “halfbloeden” zijn ? (Zou een term in het genre van “dubbelbloeden” niet positiever klinken ?) Het ging om twee mannen die elk in hun domein aan de top staan en als voorbeeldfiguren dienen: Barack Obama en de winnaar van de Gouden Schoen, Axel Witsel. Neen, met de internationale migratie en de daarmee samengaande vermenging van de “rassen” gaan we er niet op achteruit, zoals nochtans velen nog steeds vrezen.
(2) Migratie biedt enorme kansen tot culturele verrijking
Zoals een biologische uitwisseling over allerlei grenzen heen, ons allen versterkt, zo kan ook de uitwisseling van ideeën over alle grenzen heen, ons cultureel (in de brede zin van het woord) “versterken.” In plaats van opgesloten te leven in bv. een katholiek gebied, kom je nu ook veel en makkelijk in contact met bv. protestanten, boedhisten, moslims … En verschillende religies, verschillende culturen, verschillende talen, ze brengen elk hun eigen andere, aanvullende visie op de realiteit mee.
Een Afrikaans schrijver stelde ooit dat als hij doelgericht wil denken, hij in het Engels denkt. Als hij wil filosoferen gebruikt hij de taal die hij daar het best geschikt voor acht, het Frans. En op momenten dat hij aan het sociale denkt, denkt hij in zijn eigen Afrikaanse taal. Hiermee is niet gezegd dat het Engels ongeschikt zou zijn om te filosoferen, maar er zijn nuanceverschillen in wat je met een taal aan kan vangen. Een Eskimo bv. heeft enkele tientallen woorden voor iets waar wij maar één woord voor hebben: “sneeuw” want de Eskimo kent het voor hem soms levensbelangrijk onderscheid tussen bv. verse en oude sneeuw. Een Amazone-Indiaan zal dan weer duizenden woorden hebben voor wat veel westerlingen slechts als een wild oerwoud zien. Enzoverder.
In haar eind 2008 in De Morgen verschenen opiniebijdrage “Witte mannen tegen de hoofddoek” schreef sociologe Nadia Fadil:”de uitdagingen waar onze multiculturele samenleving ons voor plaatst zijn velerlei en gaan veel verder dan het leren omgaan met verschillen in uiterlijk, hoewel het bedroevend is vast te stellen dat in het Vlaanderen van vandaag zélfs dat laatste moeilijk is (in casu de hoofddoek). Waar het ook vooral om gaat, is het besef dat mensen zich op uiteenlopende kaders kunnen beroepen, hetzij seculier en/of religieus, Westers en/of niet-Westers. En dat ze dit kunnen doen zonder op hoongelach te worden onthaald of onmiddellijk als bedreiging te worden gezien voor de ‘eigen’ seculiere verworvenheden.”
Dat leren omgaan met die “verschillende denkkaders”, dat is een enorme uitdaging voor de toekomst maar één die ook zeer verrijkend kan zijn als we het interessante uit de verschillende levensvisies weten te combineren. Denk in dit verband bv. aan de ethische manier waarop er volgens de Isllam aan bankieren mag gedaan worden. Daar kunnen Westerse rommelkredietverkopers een voorbeeld aan nemen.
(3) Migratie is stimulerend voor economie en technologie
Wat voor de cultuur geldt, geldt uiteraard ook voor de economie, voor de technologische ontwikkelingen enzoverder, zowel voor het land van vertrek als dat van aankomst. Geen land kan nog een economie op zijn eentje ontwikkelen. Internatonale samenwerking is de boodschap én dat houdt ook in, het laten heen en weer reizen van zakenlui, het overkomen van mensen uit arme landen naar rijke landen waar ze een kapitaaltje bijeenwerken en dat dan eventueel weer kunnen investeren in hun landen van herkomst. We moeten hier ‘natuurlijk’ wel niet in overdrijven want nu worden er net iets te veel goederen en mensen over en weer getransporteerd dan goed is voor de planeet.
(4) Migratie kan ook voor de individuele migrant een enorme verrijking betekenen van zijn of haar leven.
Enerzijds dreigt het risico van een ‘ontworteling’, maar mede door de toenemende transport- en communicatiemogelijkheden kan dat risico beperkt worden. Er is ook de toenemende vorming van migrantengemeenschappen in zowat alle landen ter wereld waardoor mensen zowel kunnen deel uit maken van bv. het land België als zich tegelijkertijd gedeeltelijk in een bv. Marokkaans milieu kunnen blijven bewegen.
Meervoudige identiteiten ontwikkelen zich zo; niet altijd even makkelijk, maar voor wie er mee leert om te gaan, toch wel een aanwinst.
(5) Migratie kan ook een humanitaire uitlaatklep vormen voor gebieden die door overbevolking, oorlogen, hongersnood of natuurrampen getroffen worden.
 Denk aan de migratiestromen vanuit Europa naar “de nieuwe wereld”. (Hetgeen de ‘native Americans’ wel met hun bijna uitroeiing hebben moeten bekopen.) Anderzjds zien we hoe een immens groot en zeer dunbevolkt land zoals Canada nog altijd (goedgeschoolde) immigranten probeert aan te trekken omdat het die nodig ljkt te hebben voor zijn economische ontwikkeling.
(6) Kunnen we met een cultureel-esthetisch genoegen afronden ?
Voor wie een beetje van mensen houdt, van het kijken naar al die variatie in gezichten en lichamen, is het leven in een multiculturele wereld ook gewoon esthetisch boeiend. Om maar één aspect te vermelden: in een stad als Brussel zie je ‘s zomers zowel haast naakte westerse meisjes (met soms niet meer dan een bikinitje aan, zeker als je naar Brussel Bad trekt) én vlak daarnaast van kop tot teen gesluierde moslima’s. Even verderop Congolese mama’s in hun wijdse kleren. Om van de hoedjes van de Andes-muzikanten nog te zwijgen. En je kan in Brussel naar festivals gespecialiseerd in films van over heel de wereld: Arabische, Latijnse, Afrikaanse … Je kan er de keuken uit de meest “exotische” landen proeven, klaar gemaakt door mensen uit die landen. Je leeft er echt in “de wereld”. Boeiend tot en met, zolang je je nog verplaatsen kan en de overbevolking niet alles en iedereen immobiliseert.
Jan-Pieter Everaerts (De Groene Belg - mediadoc.diva@skynet.be)