Waarom praat niemand over de Afghaanse vluchtelingen?

Enkele jaren geleden waren het vooral alleenstaande minderjarige Afghanen die in Europa arriveerden en asiel aanvroegen. Die groep is vandaag minder belangrijk, maar het aantal Afghanen dat asiel aanvraagt in Europa is op één jaar tijd wel verdrievoudigd. In Duitsland alleen al dienden 10.479 Afghanen zo een aanvraag in tijdens de eerste helft van dit jaar.

In Duitsland alleen al dienden 10.479 Afghanen zo een aanvraag in tijdens de eerste helft van dit jaar.

Dat is opvallend en misschien zelfs wat vreemd, want de Navo-landen verantwoordden de terugtrekking van hun troepen eind 2014 met de boodschap dat de ISAF-missie er met de inzet van honderdduizenden militairen en biljoenen dollars in geslaagd was Afghanistan te stabiliseren en klaar te maken voor een nieuwe toekomst.

‘Afghanistan heeft al grote stappen vooruit gezet’, zei Navo secretaris-generaal Rasmussen op de top in Wales, in september 2014. ‘Op het vlak van economie en communicatie. Van onderwijs en gezondheidszorg. Van mensenrechten en fundamentele vrijheden –met name voor vrouwen en meisjes.’ Rasmussen beloofde een blijvende aanwezigheid van Navo-militairen na de terugtrekking van de gevechtstroepen ‘om de vooruitgang die we geboekt hebben vast te houden’.

Toenemend geweld

Bij de gevechten van vorige week vielen tientallen doden en gingen honderden mensen op de vlucht

De realiteit op het terrein in Afghanistan is een stuk minder stabiel en beloftevol dan wat de Navo-leiders beweren. Gedurende de eerste helft van 2015 werden 4100 soldaten en politiemensen gedood en 7800 gewond, en vielen net geen 5000 burgerslachtoffers bij oorlogsgeweld in Afghanistan –meer dan het drievoud van het aantal slachtoffers in 2009, toen de Amerikaanse troepenvermeerdering begon, met de belofte zo een einde te maken aan de opstand en het geweld.

Vorige week werd onder andere hard gevochten om het district Musa Qala in Helmand, waar in de jaren 2006-7 nog 44 Britse militairen sneuvelden in de strijd tegen de Taliban, die het district ook toen een tijd onder controle hadden. Woensdag veroverden Talibantroepen opnieuw het district voor enkele dagen. Dat was vooral van groot symbolisch belang, gezien de geschiedenis van Musa Qala, maar ook gezien de strategische ligging van het district op de smokkelroutes van Afghaanse drugs.

Bij de gevechten van vorige week vielen tientallen doden en gingen honderden mensen op de vlucht. Amerikaanse troepen kwamen –tegen de belofte van hun regering aan het publiek in- uit hun kazernes en namen deel aan de bombardementen om het district te heroveren, wat het voorbije weekend ook lukte. Daarbij zouden zeker 150 Talibanstrijders gedood zijn.

Vechten of onderhandelen

Musa Qala was een kortstondige, maar geen onbelangrijke en ook geen alleenstaande militaire overwinning voor de Taliban. Ook Bagran (Helmand) was een tijd onder hun controle, en vorige week heroverden ze een district in de noordelijke Faryab provincie. Grote delen van Kunduz, Badakhshan en Uruzgan liggen al langer onder vuur, en de gevreesde generaal en huidig vice-president Dostum moest zelf aan het hoofd van legertroepen de provincie Sar-i-Pul in trekken om enkele centra te ontzetten.

De aanvallen op Musa Qala en andere symbolische  doelwitten gaan ook over de strijd om leiderschap binnen de Taliban

De toegenomen oorlogsactiviteit –die uiteraard door veel gewone burgers en boeren als een reële bedreiging voor have en goed ervaren wordt- komt er nadat er in het begin van de zomer hoopvolle berichten waren over beginnende onderhandelingen tussen de regering in Kaboel en de Taliban. Begin augustus werd echter bekend dat de historische leider van de Taliban –mullah Omar- al sinds 2013 overleden was. Meteen kwamen er breuklijnen en botsende leiderschapsambities bovendrijven in de beweging.

Mullah Akhtar Mohammad Mansour, die gepresenteerd werd als de nieuwe leider van de Taliban, wordt door een deel van de opstandelingenleiders niet erkend. Volgens h nieuwsagentschap Pajhwok Afghan News vechten twee fracties van de Taliban al veertien dagen tegen elkaar in de provincie Zabul, en vielen er daarbij al zeker tien doden.

Veel waarnemers zien de aanvallen op Musa Qala en andere symbolische  doelwitten dan ook in het licht van die strijd om leiderschap binnen de Taliban. Als de “loyale” Talibanstrijders voldoende overwinningen kunnen boeken, zou dat de positie van Mullah Mansour kunnen consolideren.

Concurrentie creëert extra geweld

Een bijkomende factor in het toenemende geweld, is Daesh, het Arabische acroniem van de Islamitische Staat. Sinds begin dit jaar heeft IS een aantal aanslagen opgeëist in Afghanistan en een –eerder klein- aantal commandanten van de Afghaanse en de Pakistaanse Taliban hebben trouw gezworen aan de zelfverklaarde kalief van IS, Aboe-Bakr al-Bagdadi.

Alleen al de dreigende groei van IS in Afghanistan zet de Talibanleiding onder druk om het interne dispuut zo snel mogelijk op te lossen, uit vrees voor het overlopen van opstandelingen naar “de concurrentie”. De steun van Al-Qaeda leider Zawahiri aan Mansour moet ook in dat licht bekeken worden.

In de provincie Nangarhar sneuvelden deze week nog 23 strijders van Taliban en IS, bij onderlinge gevechten. Daarbij vioelen ook enkele tientallen burgerslachtoffers en volgens ooggetuigen werden er ook zeker 22 mensen ontvoerd door IS.

Op de vlucht

In augustus piekte het aantal aanvragen voor internationale paspoorten in Kaboel tot 5000 aanvragen per dag

Het hoeft dan ook niet te verbazen dat er een nieuwe stroom vluchtelingen vanuit Afghanistan richting Europa op gang gekomen is. In augustus piekte het aantal aanvragen voor internationale paspoorten in Kaboel tot 5000 aanvragen per dag –een vervijfvoudiging tegenover augustus 2014. Een recente reportage van NBC News spreekt van tienduizenden Afghanen die het oorlogsgeweld ontvluchten. De meesten vertrekken vanuit Kaboel met de bus naar de Iraanse grens, van waar ze de tocht naar Europa aanvatten.  

De NBC-reportage citeert ook een ambtenaar van het Afghaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, die opmerkt dat het niet alleen om wanhopige plattelandsbewoners gaat die het geweld ontvluchten, maar dat ook hooggeplaatste personen de uitzichtloosheid achter zich proberen laten. ‘Diplomaten keren niet terug nadat hun periode van dienst afgelopen is. En er is bijna geen enkele delegatie die naar Europa of de VS reist zonder dat er iemand of enkele mensen verdwijnen en asiel aanvragen.’In september 2014 deed ook kolonel Enayatullah Barack dat, meteen nadat hij in Londen aangekomen was als het hoofd van een Afghaanse delegatie voor de Navo-bijeenkomst waarop Anders Fogh Rasmussen de vooruitgang van Afghanistan zou prijzen.