Schoon fornuis verandert levens in Nepal

Toen de 26-jarige Laxmi trouwde en terechtkwam in het Archaya-huishouden in het dorp Chhaimale in Pharping (ten zuiden van de Nepalese hoofdstad Kathmandu), had ze niet verwacht dat ze de halve dag in de keuken zou staan waar ze rook van het fornuis inademde. ‘Ik moest ervan hoesten en kon soms nauwelijks ademhalen’, zegt ze. ‘Het was lastig om zo te koken.’

Destijds gebruikte de familie een zeer eenvoudig fornuis, van het type dat gezien wordt als inefficiënt, onveilig en ongezond. Uit de fornuizen komen schadelijke stoffen vrij, zoals koolstofmonoxide en lachgas. De gassen kunnen leiden tot ademhalingsproblemen, longontsteking, blindheid, hartziekten, kanker en zelfs lage geboortecijfers. Elk jaar sterven 4,3 miljoen mensen voortijdig als gevolg van vervuiling in huis.

Lemen fornuis

Zes maanden geleden ontdekte Laxmi’s schoonvader dat andere vrouwen in de buurt hun huishoudelijk werk veel sneller deden en tijd overhielden voor andere dingen. Hij ging op onderzoek uit en kwam erachter dat nieuwe fornuizen het werk van de vrouwen gemakkelijker maakten. Ook de familie Archaya besloot zo’n nieuw fornuis te installeren.

‘Ik wilde hier al eerder iets aan doen, maar ik wist niet hoe, en welke organisaties ik om hulp kon vragen’, zegt Damodar Acharya, Laxmi’s schoonvader. Via de Amerikaanse organisatie Global Peace Foundation (GPF), die actief is in het dorp, kwam het er nu wel van. Deze organisatie helpt dorpsbewoners lemen fornuizen te bouwen met materialen die ter plaatse beschikbaar zijn.

Anders dan bij de traditionele fornuizen, blijft de rook hier in het fornuis. Via een kleine schoorsteen kunnen schadelijke stoffen worden afgevoerd. ‘Het kostte 500 roepies (iets minder dan 5 euro), maar daarvoor deden ze alles en we kregen uitleg over hoe we het fornuis schoon moesten houden’, zegt Damodar Acharya. Een lemen oven kost ongeveer 11 tot 14 euro. Er is geen overheidssubsidie, dus GPF springt financieel bij. De 5 euro is voor veel gezinnen in Nepal echter nog te duur. In het land leeft 75 procent van de bevolking van minder dan 1,25 dollar per dag (1,17 euro).

Studeren

Volgens de Global Alliance for Clean Cookstoves, gebruikt meer dan 80 procent van de Nepalezen vaste brandstoffen zoals hout en koeienmest om te koken. In het land met 28 miljoen inwoners, kookt 75 procent van de inwoners in huis en 90 procent doet dat op open vuur.

In januari 2013 kondigde de Nepalese overheid een oplossing aan die voor 2017 voor iedereen beschikbaar moet zijn. Dit past in het beleid van de Verenigde Naties om schoon koken mogelijk te maken voor 100 miljoen huishoudens wereldwijd voor 2020.

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) hebben 3 miljoen mensen wereldwijd te maken met problemen door koken op open vuur. Dagelijks overlijden er meer mensen aan de gevolgen van het inademen van schadelijke rook in huis, dan aan malaria en tuberculose.

Nepalese vrouwen brengen soms meer dan vijf uur per dag door in de keuken. Met de verbeterde fornuizen, is die tijd teruggebracht tot de helft en kan de helft minder brandhout worden gebruikt.

Een paar weken nadat Laxmi met haar nieuw fornuis aan de slag kon, kreeg ook haar buurvrouw Durga Sharma er een. ‘Ik kook ‘s ochtends vroeg omdat ik twee kinderen heb die naar school moeten’, zegt ze. Het nieuwe fornuis heeft haar leven eenvoudiger gemaakt, zegt ze, en het houdt haar gezin gezonder.

Rond het middaguur zijn Laxmi en Durga nu klaar met hun huishoudelijk werk. Ze hebben zelfs al boodschappen gedaan. Beide vrouwen besteden de extra tijd aan wat ze leuk vinden om te doen. Durga wil gedroogde groenten gaan verkopen op de plaatselijke markt en Laxmi denkt erover om avondcursussen te gaan volgen.