Vrouwen komen uit de schaduw

Sinds het begin van het nieuwe Millennium heeft de Diet, het Japanse parlement, wetten gestemd die de bejaardenzorg verbeteren en geweld in het gezin en mensensmokkel strafbaar stellen: drie overwinningen voor de vrouwenbeweging en tegelijk initiatieven die Japanse vrouwen toelaten de vleugels uit te slaan. Gesterkt door die eerste successen heeft de vrouwenbeweging kansengelijkheid op de agenda gezet; ze slaagt er ook in druk op de ketel te houden.

Japanse vrouwen worden nog altijd zwaar gediscrimineerd in het bedrijfsleven, vooral in de grote ondernemingen. Volgens recent onderzoek van de regering bezetten vrouwen niet meer dan 10 procent van de zetels in de Japanse directiekamers - in Europa bedraagt dat aandeel 30 procent en in de VS zelfs 46 procent. Maar vooral voor jonge Japanners bestaat het leven al lang uit meer dan werken en het hun baas naar de zin maken. Op die andere gebieden werken Japanse vrouwen hun achterstand sneller weg. De manga’s, razend populaire strips met soms literaire ambities, bieden een goed voorbeeld.

Machiko Satonaka, één van de populairste manga-auteurs, is ook directeur van
Japanse Vereniging van Striptekenaars. Vrouwen hebben dezelfde kansen als mannen in de mangasector, zegt Satonaka. Ze heeft zelf meer dan 420 manga-publicaties op haar actief. Satonaka schrijft vooral voor meisjes. Ze heeft onder meer een serie dikke manga’s gemaakt over de de Manyoshu, een bloemlezing van Japanse dichtkunst die meer dan 3.000 jaar geleden gepubliceerd werd. Satonaka wordt vooral door vrouwen gelezen omdat ze meer aandacht besteedt aan de vrouwelijke psychologie, die bij mannelijke auteurs nogal dunnetjes uitvalt. De heldinnen van Satonaka denken voor zichzelf en zijn onafhankelijk, zegt ze zelf. Het voorbeeld en de verhalen van Satonaka hebben veel andere vrouwelijke manga-auteurs geïnspireerd.

De manga-cultuur lijkt ver af te staan van de Japanse werkelijkheid met haar nog altijd door mannen gedomineerde politieke en economische machtsbastions. Toch zijn het politieke veranderingen die de basis hebben gelegd voor de opkomst van vrouwen in frivole kunstuitingen als manga. Eén van de doorbraken was een wet uit 2000 die de bejaardenzorg regelt. Vroeger kwam die last bijna uitsluitend op de schouders van huisvrouwen terecht - ze zorgden voor hun eigen ouders en die van hun man. Dat was vaak ondoenbaar, en daarom eisten vrouwengroepen dat de samenleving de kosten zou dragen, zegt Bando. Door de nieuwe regeling hebben steeds meer vrouwen tijd om zichzelf te ontplooien in plaats van te zorgen voor de groeiende groep van bejaarden.

In 2001 kwam er een wet die geweld in het gezin strafbaar maakt. De politie, die zich vroeger verschool achter de stelling dat ze niet tussenbeide kon komen in echtelijke ruzies, moet mishandelde vrouwen nu helpen. Daders moeten een tijdlang uit hun huis wegblijven om hun vrouw tijd te geven een veiliger onderkomen te vinden. De regering richtte ook een netwerk van 120 vluchthuizen op waar dergelijke vrouwen en hun kinderen onderdak kunnen krijgen. Het parlement evalueert de wet om de drie jaar. In 2004 verlengde de Diet de duur van de periode waarin vrouwen onder speciale bescherming worden geplaatst. Rechtbanken kunnen nu ook makkelijker de bewegingsvrijheid van mannen met losse handen inperken. Toch ziet de helft van de Japanse vrouwen die de hulp inroepen van de overheid, ervan af klacht in te dienen tegen hun echtgenoot. (PD)