Geloof zaait verdeeldheid bij inheemse gemeenschappen

De afgelopen dertig jaar vielen in de Tzotzilgemeenschap, een Maya-volk in Chamula (Mexico) honderd doden als gevolg van religieus geweld. Dertigduizend leden van de gemeenschap werden weggetreiterd door de plaatselijke overheid, omdat ze zich hadden bekeerd tot het protestantisme. De autoriteiten in Chamula hangen een orthodoxe stroming binnen de Katholieke Kerk aan. Die stroming verwerpt de hervormingen van het Tweede Vaticaans Concilie uit de jaren zestig en is tegen oecumenische betrekkingen met andere kerken.

In Latijns-Amerika behoren veertig miljoen mensen tot inheemse bevolkingsgroepen. Het katholicisme, dat in de vijftiende en zestiende eeuw door de Europese veroveraars werd meegebracht, is onder hen nog steeds wijdverbreid. In de twintigste eeuw kwamen echter steeds meer evangelisten van protestantse bewegingen naar Latijns-Amerika. Er werden kerken gesticht door gevestigde denominaties zoals de Lutheranen, Adventisten, Baptisten en Mormonen, maar later ook door minder bekende nieuwe kerken, zoals de Church of the Word (Kerk van het Woord), de Fountain of Life (de Levensbron) en Alpha en Omega.

Welke religie hier ook verkondigd wordt, het heeft altijd grote invloed omdat de mensen hier heel spiritueel zijn, zegt Luis Macas, een Saragura-indiaan en voorzitter van de Ecuadoriaanse Confederatie van Inheemse Nationaliteiten. In Ecuador kwamen als gevolg van religieuze verdeeldheid scheurtjes in de machtige inheemse beweging, die in het verleden in staat is gebleken massaprotesten te organiseren en presidenten tot aftreden te dwingen. Volgens sommigen is de verdeeldheid veroorzaakt door de ‘nieuwe protestanten’, die steun bleven betuigen aan president Lucio Gutiérrez. Hij werd eind april door het Congres afgezet na een week van demonstraties.

Sommige kerken zijn vooral gericht op sociale problematiek, andere concentreren zich alleen op spirituele zaken en dringen bij hun leden aan op burgerlijke gehoorzaamheid, zegt Rafael González, woordvoerder van het Comité voor Eenheid onder Kleine Boeren in Guatemala. Die houding heeft onmiskenbaar invloed op de strijd die de inheemse gemeenschappen voeren voor hun rechten.

González vind dat de nieuwe denominaties de basis van de inheemse gemeenschappen hebben ondermijnd. Het is triest om te zien hoeveel minachting jongeren tonen voor onze wortels, zegt González. Ze denken dat het traditionele geloof van de Maya’s gebaseerd is op hekserij en satanisme.

In de jaren zeventig en tachtig stuurden met name Amerikaanse pinkstergroeperingen zendelingen naar Guatemala. In diezelfde tijd kreeg de bevrijdingstheologie, een progressieve beweging binnen de Katholieke Kerk, steeds meer invloed in Centraal-Amerika. Bevrijdingstheologen namen de problematiek van de armen als uitgangspunt en legden sterk de nadruk op verlossing van onderdrukkende structuren, een zaak die ze gemeen hadden met de linkse revolutionaire bewegingen die destijds actief waren in de regio.

Volgens de socioloog en journalist Roger Pascual van Agencia de Información Solidaria, een Spaanse niet-gouvernementele organisatie, werd de snelle groei van de Pinksterbeweging door Amerika gezien als tegengif tegen de linkse golf. De Amerikaanse pinksterkerk Assemblies of God stichtte in korte tijd 1.500 kerken en richtte ook een aantal tv en radiostations op in Guatemala.

Luis Macas van Confederatie van Inheemse Nationaliteiten van Ecuador, constateert dat de evangelische sekten weinig inzet tonen voor sociale rechtvaardigheid. Ecuador telt inmiddels zo’n driehonderd sekten die verdeeldheid zaaien en mensen tam maken. Ze schikken zich naar de belangen van de gevestigde orde en die van grote ondernemingen, zoals oliebedrijven.

Met sekten doelt Macas vooral op kerkelijke groeperingen die gedurende de laatste tientallen jaren ontstonden, dit in tegenstelling tot gevestigde kerken zoals die van de Baptisten, Lutheranen en Presbyterianen.

Anderen vinden de houding ten opzichte van nieuwe kerken een uiting van katholieke intolerantie. Het is absurd om het katholicisme als de enige toegestane godsdienst te beschouwen. Iedereen heeft het recht om van geloof te veranderen, zei de Mexicaanse schrijver Carlos Monsiváis zei onlangs. (JS)