Voorbereiding verkiezingen Congo niet vlekkeloos

De verkiezingen van begin 2006 markeren de laatste fase van een proces om Congo weer op het spoor van democratie te zetten, na een jarenlange burgeroorlog. Het Centraal-Afrikaanse land is eerst van plan om in november een referendum over een nieuwe grondwet te houden.

De voorbereiding van die stembusgangen stuit op aanzienlijke problemen, vooral als gevolg van slechte vervoersvoorzieningen en de verwaarloosde infrastructuur. Dergelijke voorzieningen zijn noodzakelijk om verkiezingen te kunnen houden in een land dat even groot is als West-Europa.

In de hoofdstad Kinshasa eindigde de registratie van kiezers in juli. In de tien provincies buiten de hoofdstad moet de operatie op 24 september afgerond zijn. Nog niet meer dan zeven van de dertig miljoen potentiële kiezers hebben zich tot nu toe geregistreerd, volgens de Onafhankelijke Kiescommissie (CEI).

Er zijn financiële en logistieke belemmeringen, zegt voorzitter Appollinaire Malu Malu van de CEI. En de Verenigde Naties zijn in sommige regio’s laat met het verspreiden van de benodigde middelen voor registratie. Daardoor wordt het proces vertraagd.

De registratiekits bevatten een laptop, een digitale camera, een scanner voor vingerafdrukken en een kaartprinter. Het materiaal moet soms met boomkano’s of over onverharde weggetjes vervoerd worden om de kiezers te bereiken. Sommige registratiecentra ontvingen het materiaal pas een week voordat de officiële registratietermijn afliep, zegt de CEI.

De VN-missie in Congo, de MONUC, is op dit moment de grootste vredesoperatie van de VN. Of de registratie voor oktober afgerond kan worden, hangt grotendeels af van VN-ondersteuning bij het transporteren van verkiezingsmateriaal naar 166 locaties in het land. Totdat de VN een paar dagen geleden goedkeuring gaf voor extra steun ter waarde van 103 miljoen dollar, konden VN-helikopters en voertuigen niet worden ingezet ter ondersteuning van het registratieproces.

Ook als de kits wel tijdig arriveren, dan zijn ze niet altijd even bruikbaar. Mensen komen hier met uit elkaar gevallen paspoorten, rijbewijzen of studentenkaarten, maar ze kunnen niet bewijzen waar ze wonen, zegt Fernando Nzuma, registratiefunctionaris in de kustplaats Mwanda. Als we vragen naar hun woonplaats, dan krabben ze zich achter de oren en zeggen dat ze in Kinshasa geboren zijn, zegt hij. Moeten we ze dan registeren, of bedriegen ze de boel?

Andere potentiële kiezers hebben helemaal geen identiteitsbewijzen. Zij komen samen met vrienden, die hun identiteit moeten bevestigen. Registratiekaarten, als ze verstrekt worden, zijn het eerste identificatiebewijs dat zij in handen krijgen. In Mwanda meldden zich ook Congolezen die ooit naar Angola vertrokken om werk te zoeken. Soms maakten ze de verre reis voor niets.

Een groep woedende jongens moest door de politie verwijderd worden uit het registratiecentrum van Mwanda nadat ze te horen hadden gekregen dat ze minimaal achttien jaar moesten zijn om te mogen stemmen. Wat kan ik eraan doen?, zegt Nzuma. Ze zijn nog maar zeventien en ze hebben een verre reis gemaakt om hier te komen. Maar de computer weigert hun registratie.

De oppositie beschuldigt de CEI en de regering van slechte organisatie en het verstrekken van onjuiste informatie over het aantal geregistreerde kiezers. Er zijn meer buitenlanders dan Congolezen geregistreerd en sommige Congolezen hebben zich meermalen laten registreren, zegt Jean Baptiste Bomanza, woordvoerder van de belangrijkste oppositiepartij de Unie voor Democratie en Sociale Vooruitgang (UDPS).

Malu Malu ontkent niet dat sommige Congolezen vaker dan één keer geregistreerd zijn en dat er een beperkt aantal buitenlanders door de mazen van het net geglipt is. Dit zijn we aan het onderzoeken. We gebruiken de computerapparatuur om het probleem op te lossen.

De voortdurende instabiliteit in het oosten van Congo vormt ook een bedreiging voor een goed verloop van de verkiezingen. Vorige maand kondigde oud-rebellenleider Laurent Nkunda aan dat hij van plan is om Bukavu, in Oost-Congo, opnieuw te bezetten. Hoewel de autoriteiten Nkuda’s dreigementen negeerden, is wel duidelijk dat Kinshasa nog niet in staat is stabiliteit te brengen in het oosten van Congo, waar sommige voormalige rebellen en andere facties nog steeds lokale bewoners terroriseren.

Tijdens de vijf jaar durende Congolese burgeroorlog streden overheidstroepen gesteund door Zimbabwe en Angola, tegen Congolese rebellen die gesteund werden door Uganda en Rwanda. In 2002 werden de wapens neergelegd. De oorlog heeft direct en indirect aan vier miljoen mensen het leven gekost. Veel van hen stierven aan honger en ziekten.

Om intimidatie van kiezers te voorkomen, heeft de CEI neutrale waarnemers en politieagenten ingezet bij registratiecentra. VN-militairen zullen tijdens de verkiezingen de kieshokjes bewaken. Er zijn ongeveer 16.000 militairen gestationeerd in Congo, onder verantwoordelijkheid van de MONUC.

De verkiezingen zouden in eerste instantie al voor 30 juni worden gehouden, maar politieke leiders hebben om een uitstel van minimaal zes maanden gevraagd. Dit vanwege de kosten en complexiteit van de operatie. Op de verkiezingsdag zijn 40.000 stembureaus nodig. (JS/PD)