Venezolaanse aankoop onderzeeërs schot voor de boeg van buurlanden

Officieel wil Venezuela in de eerste plaats in staat zijn een “asymmetrische oorlog” te voeren, waarbij de hele bevolking het kan opnemen tegen de vijand. De linkse president Hugo Chávez zegt bang te zijn voor een invasie van de VS. En tegen de militaire overmacht van de Amerikanen is geen conventionele strategie opgewassen.
Maar de bestelling van de vijf onderzeeërs, die bekend werd gemaakt door het Russische nieuwsagentschap Interfax, past niet in dat plaatje. De aankoop, die meer dan een miljard dollar (725 miljoen euro) zal kosten, komt bovenop de drie miljard dollar (2,2 miljard euro) die Venezuela de voorbije twee jaar uitgaf aan Russische wapens. De Venezolaanse regering heeft verder drie radars in China gekocht en kondigde deze week aan dat ze ook militaire transportvliegtuigen zal invoeren.
“De VS bedreigen ons. We moeten onze revolutie verdedigen”, verklaarde president Chávez bij een bezoek aan Moskou in juni. De 100.000 Kalasjnikovs die Venezuela onder meer bestelde in Rusland, passen in zijn strategie om het een eventuele invasiemacht zo lastig mogelijk te maken. Maar de 24 Sukhoi-30 jachtbommenwerpers en 90 helikopters van de types Mi-17 en Mi-35 die Chávez verder aankocht, doen dat veel minder. Verscheidene van die toestellen vliegen nu al rond boven Venezuela.
De VS dwingen Venezuela zijn luchtmacht met Russisch materiaal te versterken, riposteert Chávez. De Venezolaanse president zegt dat de VS hem geen munitie en wisselstukken willen leveren voor de F-16 jachtvliegtuigen en de C-130 transportmachines die Caracas een kwarteeuw geleden in de VS kocht.
Maar de vijf onderzeeërs van de Varshavyanka-klasse, in het Westen bekend als type Kilo 636, zijn een ander verhaal. Ze zijn uitgerust met 18 torpedo’s, 24 mijnen en acht grond-luchtraketten. Een verbeterde versie, de Amur 677, maakt minder lawaai en kan ook kruisraketten afvuren. Venezuela overweegt ook vier duikboten van die klasse aan te kopen.
“Waarom onderzeeërs?” antwoordde Chávez op critici. “Omdat we een uitgestrekte territoriale wateren hebben, omdat we onze boorplatformen moeten beschermen en omdat de VS aanvalsplannen tegen ons smeden.”
“De duikboten beantwoorden niet aan de veiligheidsnoden van Venezuela op zee”, werpt Rocío San Miguel op, het hoofd van Control Ciudadano para la Seguridad y Defensa, een niet-gouvernementele waakhond van de Venezolaanse veiligheids- en defensiesector. Venezuela heeft volgens hem oppervlakteschepen en installaties aan land nodig om smokkelaars te onderscheppen, milieuvervuiling op te sporen en te bestrijden en de invoer van gevaarlijke producten te controleren.
“De onderzeeërs zullen onze buren ergeren en kunnen het geopolitiek evenwicht in de Cariben verstoren”, gelooft San Miguel. Met name Colombia, een buurland waarmee Venezuela al lang op gespannen voet leeft, kan zich geviseerd voelen. Colombia en Venezuela zijn het niet eens over het grensverloop in de Caribische Zee. Decennialang al baseren het Colombiaanse en Venezolaanse leger oefeningen op een gesimuleerde oorlog tussen de twee landen. 
“Chávez’ prestige brokkelt af en niemand gelooft in een invasie door de VS”, analyseert de gepensioneerde generaal Fernando Ochoa, minister van Defensie toen Chávez in 1992 met een staatsgreep vergeefs aan de macht probeerde te komen. “Hij probeert zijn populariteit te herwinnen door de spanningen met een buurland op te drijven.” Dat verklaart volgens Ochoa waarom Chávez investeert in zwaar oorlogsmaterieel, terwijl er voor een asymmetrische oorlog eerder lichte wapens nodig zijn.
Politicoloog Alberto Garrido toont meer begrip voor Chávez. “Chávez gaat akkoord met sommige van zijn generaals die benadrukken dat de enige mogelijke reactie op een Amerikaanse invasie een soort van veralgemeende verzetsstrijd is. Maar de onvoorspelbare politieke situatie in de regio zet hem ertoe aan voorzichtig te zijn.” Andere Venezolaanse generaals waarschuwen dat ook een conflict dat komt overwaaien uit een buurland, tot oorlog kan leiden. “De president lijkt zowel op een conventionele als op een asymmetrische oorlog voorbereid te willen zijn.”
Europese en Latijns-Amerikaanse diplomaten in Caracas denken dat de Venezolaanse wapenaankopen Colombia ook tot nieuwe aankopen zullen dwingen, om het evenwicht te herstellen. Maar de Braziliaanse admiraal Julio Soares de Moura vindt het begrip wapenwedloop misplaatst. “Ik denk dat Venezuela alleen zijn arsenaal vernieuwt.”