Turkije balanceert op slappe koord in de Krim

Het is begrijpelijk dat ook Turkije de ontwikkelingen in de Krim op de voet volgt. De Krim was immers een kanaat of feodaal bestuurd deel van het Ottomaanse Rijk tot 1783. Bovendien hebben Turken een sterke culturele band met de Krimtataren, een etnische minderheid die ongeveer 15 procent van de bevolking op het schiereiland uitmaakt.

Daarnaast hoopt de Turkse premier politieke munt te slaan uit de situatie. Erdogan lag de laatste weken weer onder vuur na aantijgingen van grootschalige corruptie binnen zijn kring van vertrouwelingen en familie. En dat terwijl hij zich opmaakt voor de eerste electorale test sinds het ganse corruptieschandaal losbarstte: de lokale verkiezingen van 30 maart.

Erdogans partij AKP rekent van oudsher op de steun van de nationalisten. Daarom proberen regeringsfunctionarissen Ankara naar voren te schuiven als de beschermer van de Krimtataarse belangen bij de Russische bezetting van het schiereiland, dat al sinds 1954 aan Oekraïne toebehoort.

“Denk maar niet dat onze premier en president onverschillig zouden zijn voor het lot van onze mensen in de Krim en overal elders in de wereld”, zo suste minister van Buitenlandse Zaken, Ahmet Davutoglu, de Tataarse leiders in Turkije vorige week. Een dag eerder hadden honderden Tataren betoogd in Ankara.

Russisch gas

“De AKP-top wil geen kritiek krijgen uit nationalistische hoek omdat ze de Tataren onvoldoende zou beschermd hebben”, verklaart Sinan Ülgen, expert bij Carnegie Europe in Brussel. “De Turkse regeringsleiders willen niet onverschillig overkomen tegenover de Tataren, hun eigen verwanten, terwijl ze op de bres staan voor getroffen volkeren in het Midden-Oosten.”

Toch kan Turkije niet echt een vuist maken tegen Rusland. Daarvoor zijn de economische belangen te groot. Turkije hangt van Rusland af voor meer dan de helft van zijn gasverbruik. Dat land is ook de zesde grootste exportmarkt van Turkije, dus belangrijk voor heel wat Turkse bedrijven.

De twee leven al op gespannen voet over Syrië. Ankara heeft weinig zin om Moskou nu te hard aan te pakken over de Krim. In een telefoongesprek op 5 maart tussen Erdogan en Poetin legde de Turkse premier (volgens een officiële verklaring) de verantwoordelijkheid voor de situatie in de Krim “vooral” bij de huidige machthebbers in Kiev.

De wapens opnemen

Het belooft niet makkelijk te worden voor Erdogan om de juiste diplomatieke balans te houden in de komende weken en maanden. Het aangekondigde referendum in de Krim zou Ankara wel eens voor een dilemma kunnen plaatsen, denkt Ülgen.

De Turkse klemtoon op Oekraïnes territoriale integriteit en de Turkse bezorgdheid over de vervolging van de Krimtataren zowel onder Russische als Sovjetheerschappij betekenen dat “Turkije veel kritischer moet worden tegenover Rusland mocht de Krim aan Rusland worden gelaten”, meent Ülgen.

Elk treffen tussen Krimtataren en de lokale Russische bevolking op het schiereiland zou de nationalistische gevoelens in Turkije oppoken, en dus druk zetten op de regering om tot een of andere actie over te gaan.

“Er zouden zeker nationalisten (in Turkije) bereid zijn om naar de Krim te gaan om er de wapens op te nemen”, besluit Ümut Uzer, een expert in Turkse volkeren en Turks nationalisme aan de Technische Universiteit van Istanboel.