Thaise pers haalt opgelucht adem na vertrek Thaksin

Dat de pers zichzelf meer vrijheid gunt, bleek de afgelopen twee maanden toen duizenden burgers in Bangkok de straat opgingen om het aftreden van de premier te eisen. Voor het eerst in jaren toonde de staatsmedia, die stevig onder controle van de regering stonden, zich niet ongevoelig voor de onvrede in het land. Hoewel de aandacht minimaal was, lieten ze toch tegenstanders van de regering aan het woord.

Onder de bevolking bestond de laatste twee maanden een verhoogd politiek besef, zegt media-activist Supinya Klangnarong. Dat was zo sterk dat de media het niet meer konden negeren. Ook enkele grote, onafhankelijke Thaise kranten toonden zich minder mild dan voorheen en lieten anti-regeringstemmen aan het woord. De berichtgeving verschilde zo sterk van wat we gewend waren, dat het duidelijk was dat de media zich een tot dan toe ongekende vrijheid veroorloofden, zei Kulachada Chaipipat van de Thaise Zuidoost-Azië Pers Alliantie in een interview. Ze waren moedig en het leek alsof niemand meer bang was voor intimidatie of bedreigingen.

De nieuwe persvrijheid, die werd afgedwongen door tegenstanders van de regering, is een van de lichtpuntjes op de nog onzekere politieke weg die Thailand is ingeslagen. Vorige week kondigde Thaksin onverwacht aan dat hij geen nieuwe termijn als premier zal ingaan, ondanks het feit dat zijn partij Thai Rak Thai (TRT) tijdens een tussentijdse verkiezingen op 2 april 55 procent van de stemmen haalde.

Volgens Supinya, die zelf rechtszaak aan haar broek kreeg toen Thaksin probeerde haar de mond te snoeren, heerst het gevoel dat de vrijheid van vroeger weer terug is. Met name het massaprotest bij de verkiezingen, toen meer dan 100.000 mensen de straat opgingen om het aftreden van de premier te eisen, heeft volgens haar bijgedragen aan de nieuwe openheid.

Dat de TRT en Thaksin het niet zo op de kritische media hadden, noch op academici en anderen die een kritische mening uitten, bleek al snel na Thaksins aantreden in januari 2001. Toen hij in februari vorig jaar zijn tweede termijn inging, na opnieuw met overmacht de verkiezingen te hebben gewonnen, was hij inmiddels legendarisch vanwege zijn intimidatie van critici.

Thaksin probeerde zijn tegenstanders echter niet de mond te snoeren op de manier waar autocraten beroemd om zijn: door ze te arresteren en op te sluiten. Hij deed het op andere manieren, bijvoorbeeld door kranten te dreigen advertenties in te trekken en journalisten onder druk te zetten.

In augustus 2005 had Thaise persraad, een zelfregulerend mediaorgaan, bijna vijftig aanklachten tegen journalisten geregistreerd. Dat was bijna twee keer zoveel als in heel 2004. Op de ranglijst van Reporters Without Borders, een internationale organisatie die strijdt voor journalistieke vrijheid, was Thailand in 2005 gezakt tot de 107de plaats. In 2004 stond het land nog op de 59ste plaats.

Don Pathon, regioredacteur van The Nation, een Engelstalig dagblad in Thailand, zegt dat er de afgelopen jaren een neiging tot zelfcensuur ontstond. Journalisten waren zich er constant van bewust dat Thaksin om het minste of geringste vergeldingsacties op touw kon zetten. Maar we waren ons ook bewust van onze verantwoordelijkheid. Soms moesten er risico’s genomen worden. (JS)