Telesur in de kijker

De macht van de media, president Hugo Chávez weet er alles van. Toen hij in april 2002 een weekend lang werd afgezet, weet hij die staatsgreep aan de partijdigheid van de media. Zonder hen had de oppositie nooit kunnen slagen in haar opzet, analyseerde Chávez achteraf, toen bleek dat de oppositie toch niet in haar opzet geslaagd was. De idee van een eigen televisiezender liet hem sinds dat onzalige weekend niet meer los. Chávez benoemde Andrés Izarra, een ervaren mediadeskundige, tot minister van Communicatie en Informatie en concretiseerde zijn droom in de oprichting van Telesur, een tv-zender met de onbescheiden missie de CNN van het Zuiden te zijn, of de Al Jazeera van Latijns-Amerika. Of zoals Chávez het stelt: ‘Een kanaal waar onze eigen debatten, onze eigen ideeën en onze eigen waarden doorgegeven kunnen worden.’  

Telesur heeft zijn zetel in Caracas, maar Argentinië, Cuba, Uruguay en sinds kort ook Bolivia zijn bondgenoten en aandeelhouders in het project. In juli 2005 ging het tv-kanaal, na wat proefdraaien, officieel van start. Intussen zijn er Telesur-bureau’s en -journalisten in Mexico, Cuba, Nicaragua, Haïti, Colombia, Peru en Argentinië. Alles bijeen zorgt dit voor een kijkcijfer van vijf miljoen mensen, maar dat aantal kan binnenkort fors stijgen. Onlangs maakte Izarra, nu hoofd van Telesur, op een conferentie over communicatiemedia in Londen bekend dat het alternatieve kanaal nog vóór de maand mei twee bureaus wil openen op Europese bodem, één in Madrid en één in Londen.

MO* organiseerde een kleine rondvraag bij onze correspondenten in Latijns-Amerika over de vraag of Telesur zijn hooggestemde missie waarmaakt. Uit de antwoorden blijkt dat de zender relatief onopgemerkt blijft in het overaanbod van Amerikaanse, commerciële tv-stations. Het kan ook moeilijk anders, schrijft Pablo uit Bolivia. Telesur staat ook nog in de kinderschoenen. Dat er nood is aan een alternatief mediaproject betwijfelt niemand. Het aanbod is erg eenzijdig en de brainwashing uit het Noorden sterk. Slaagt Telesur erin te kijken naar Latijns-Amerika vanuit de ogen van de latino’s en met latino’s in de hoofdrol? Sommigen menen van wel, anderen nuanceren dit: ‘Telesur gaat niet over Latijns-Amerika, het gaat over Venezuela en een beetje over Cuba en Bolivia.’

Betekent dit dat Telesur overdreven ideologisch is? Is Telesur een TeleChávez? Die kritiek valt moeilijk te ontkennen, maar de appreciaties ervan verschillen. José Luis uit Bolivia ziet in Telesur niet meer dan een instrument voor de buitenlandpolitiek van Chávez. ‘Een informatiekanaal geleid door de staat, wordt altijd gekleurd door de ideologie van die staat. Dat heeft de ervaring al herhaaldelijk uitgewezen in Latijns-Amerika.’ Maar Ivan uit Nicaragua vraagt zich daarbij af waarom de zender niet ideologisch mag zijn, terwijl alle andere dat wel zijn en voluit de blanke, westerse of christelijke dominante cultuur opdringen.

Blijft dan de vraag of Telesur de integratie van het subcontinent bevordert. Daarover is er weinig discussie: die integratie zelf is erg zwak en moet nog vorm krijgen. ‘Telesur is een Venezolaans initiatief, dat bij uitbreiding aandacht heeft voor de landen van de ALBA – het gemeenschappelijk Bolivariaanse project van Venezuela, Cuba en Bolivia. Het zou mooi zijn mochten de Mercosur-landen (Argentinië, Uruguay, Paraguay, Brazilië) en de CAN (de Andeslanden) werkelijk tot een gezamenlijke en gedeelde visie kunnen komen, die zijn uitdrukking vindt in zo’n tv-kanaal.’ Of Telesur een opstap is voor zo’n gezamenlijke visie, voor het ‘antihegemonische’ discours zoals de initiatiefnemers zelf zeggen, hangt helemaal af van wie Telesur in de toekomst verder mee gestalte zal geven. Telesur is in principe immers de zender van, voor en door het volk. En dat volk blijft een stuk diverser en complexer dan zijn leider(s).