Progressief Latijns-Amerika blijft conservatief over abortus

Draconische wetten tegen abortus die weinig of geen uitzonderingen toestaan, konden echter niet voorkomen dat aantal abortussen steeg naar 31 per 1000 vrouwen. Daarmee ligt het aantal abortussen in Latijns-Amerika hoger dan in andere regio’s in de wereld.

De wetgeving zorgt ervoor dat de praktijk ondergronds is gegaan, waardoor onveilige abortussen de op één na belangrijkste oorzaak van moedersterfte in de regio zijn. In Latijns-Amerika vinden jaarlijks meer dan vier miljoen illegale abortussen plaats, gekoppeld aan vierduizend sterfgevallen die te voorkomen waren geweest.

Therapeutische abortus

In de afgelopen tien jaar maakte Latijns-Amerika een draai naar links. Aan het begin van dit jaar hadden elf landen een progressieve regering: Argentinië, Bolivia, Brazilië, Chili, Cuba, Ecuador, El Salvador, Nicaragua, Paraguay, Uruguay en Venezuela. Vijf regeringen worden gezien als rechts of centrumrechts (Colombia, Costa Rica, Honduras, Mexico, Panama en Peru) en twee als centristisch (Guatemala en de Dominicaanse Republiek).

In diezelfde periode stelde Nicaragua een totaalverbod op abortus in. In 2006 werd wetgeving aangenomen die abortus ook verbiedt na verkrachting of als het leven van de moeder in gevaar is. In Uruguay werd de legalisering van abortus in 2008 tegengehouden door een presidentieel veto. En in de Dominicaanse Republiek werd vorig jaar het recht op leven vanaf het moment van conceptie verankerd in de grondwet.

Het waren vreemd genoeg de twee rechtse landen die hun wetgeving versoepelden. In Colombia werd in 2006 therapeutische abortus gelegaliseerd in gevallen van verkrachting, incest, foetale misvormingen of als het leven van de moeder in gevaar komt. In Mexico werd abortus in de eerste drie maanden in 2007 gelegaliseerd in de hoofdstad, zij het door de linkse Partij van de Democratische Revolutie (PRD) die op plaatselijk niveau een meerderheid had.

De vijf magistraten van het Grondwettelijk Hof in Colombia die voor de therapeutische abortus stemden, werden echter direct geëxcommuniceerd door de Kerk. In Mexico reageerde de Kerk furieus, wat ertoe leidde dat 17 van de 32 staten vervolgens striktere antiabortuswetten aannamen.

Gezagsstrijd

 
De Argentijnse antropologe Rita Segate, onderzoeker aan de Universiteit van Brasilia, denkt dat houding van de Kerk uit iets anders voortkomt dan uit de overtuiging dat het leven beschermd moet worden. “Als recht op leven echt zo belangrijk was, zou de katholieke hiërarchie ook op andere fronten strijd leveren om het leven te verdedigen, met dezelfde passie.”

 “Het gaat hier in de eerste plaats om het vasthouden van invloed. De Kerk is met de feministische beweging in een soort gezagsstrijd verwikkeld en wil haar ideologische profiel gereflecteerd zien in de wetgeving”, zegt zij.

Segato wijst erop dat de antiabortuswetgeving in de praktijk averechts werkt en dus in feite het doel dat Kerk beweert te beogen, voorbijschiet. De Kerk is volgens haar nerveus omdat er in Latijns-Amerika bewustwording op gang komt over vrije keuze. “Iets wat tien of vijf jaar geleden ondenkbaar was.”

Volgens de Uruguayaanse sociologe  Moriana Hernández groeit de aandacht voor het abortusdebat “dagelijks”. Progressieve presidenten zoals Luiz Inácio Lula da Silva van Brazilië, Cristina Fernández van Argentinië, Daniel Ortega van Nicaragua of Rafael Correo van Ecuador proberen de Kerk en andere conservatieve groeperingen te vriend te houden door harde standpunten in te nemen over abortus. Daarmee creëren ze een breuk met hun eigen politieke en sociale basis, die op de lange termijn slecht kan uitpakken, zegt Hernández.

Financiële problemen

Chili, El Salvador, Honduras, Nicaragua en de Dominicaanse Republiek verbieden abortus onder alle omstandigheden. In Honduras zijn er geen uitzonderingen in de Strafwet, maar de Code voor Medische Ethiek staat afbreken van een zwangerschap toe als het leven van de moeder in gevaar is.
 
Cuba is momenteel het enige land waar abortus tot de twaalfde week legaal is. Dat is al zo sinds 1965. Het aantal abortussen ligt daar op 21 per 1000 vrouwen, een pak lager dan het regionale gemiddelde.

In Argentinië, Costa Rica, Paraguay en Venezuela is abortus toegestaan om het leven van de moeder te redden. Argentinië maakt ook een uitzondering voor vrouwen met een mentale handicap, terwijl in Venezuela soepeler wordt omgegaan met vrouwen die een abortus willen om hun eer, of die van hun echtgenoot of andere verwanten te beschermen.

In Bolivia, Brazilië, Ecuador, Guatemala en Uruguay is abortus ook toegestaan na verkrachting of incest. Uruguay maakt daarnaast nog een andere uitzondering: financiële problemen bij de moeder. Colombia, Mexico en Panama staan ook abortussen toe bij foetale misvormingen.