Pril herstel overtuigt critici niet

Na maanden van achteruitgang neemt de industriële productie in Brazilië eindelijk weer toe. Nieuwe buitenlandse investeringen deden de beursindex in Sao Paulo de voorbije 12 maanden verdubbelen. De inflatie neemt af en het vertrouwen van de investeerders stijgt. De Braziliaanse risico-index - een graadmeter die weergeeft hoe groot beleggers de kans inschatten dat een land zijn schulden niet zal terugbetalen - is van 2400 punten in september 2002 gezakt tot 600 punten nu. Brazilië heeft dit jaar al een overschot van 16,3 miljard euro op zijn handelsbalans geboekt, waardoor het land waarschijnlijk het jaar zal kunnen afsluiten met een lopende rekening die niet in het rood staat. Dat is de voorbije decennia nog niet vaak gebeurd.

Toch zijn veel experts niet overtuigd. Edgard Antonio Pereira, een professor van de universiteit van Campinas, denkt dat het herstel langzaam en beperkt zal zijn. De groeistoot die Lula heeft aangekondigd, zal er volgens hem alleen komen als de regering haar beleid verandert. Samen met zijn collega’s van het Studiecentrum voor Conjunctuur en Politieke Economie (CECON) stelt Pereira dat Brazilië nood heeft aan een lager rentepeil en een lage, stabiele wisselkoers die de export bevordert. Sinds maart wint de real terrein ten opzichte van de dollar, en die trend zou zich volgens Perreira al vanaf begin volgend jaar negatief kunnen uitwerken op de Braziliaanse export.

De CECON voorspelt dat het Braziliaanse bruto binnenlands product (bbp) dit jaar met een half procent zal groeien. De Nationale Bank houdt het op 0,6 procent, maar stelde in juni nog 1,5 procent voorop. De Braziliaanse regering houdt vol dat het Braziliaanse bbp in 2004 weer met 3,5 procent kan toenemen, maar dat wordt door de critici weggelachen.

De groei van de industriële activiteit is volgens Pereira enkel op rekening te schrijven van het dynamisme van de export, dat in de hand gewerkt wordt door moeilijk vol te houden steunmaatregelen zoals een tijdelijke verlaging van de belastingen voor de automobielsector. Het nationale verbruik stagneert, een logisch gevolg van de onuitgegeven werkloosheidsgraad van 13 procent en de daling van het loonniveau van de voorbije jaren. Sectoren die vooral voor de Braziliaanse markt produceren, gaan achteruit.

Critici als Pereira stellen dat Brazilië met zijn huidig economisch beleid gevangen zit in een doodlopend straatje. De combinatie van inflatiebestrijding, een instabiele wisselkoers en de afhankelijkheid van volatiel buitenlands kapitaal maken dat de Braziliaanse economie niet sneller kan groeien dan ongeveer twee procent per jaar. Als de groei versnelt, begint de inflatie toe te nemen en stijgt de import, wat de regering prompt dwingt tot maatregelen die de groei weer temperen.

De recessie die Brazilië het eerste semester doormaakte, was bijvoorbeeld een rechtstreeks gevolg van de beslissing van de Nationale Bank om de basisrentevoet op te trekken tot 26,5 procent - een van de hoogste cijfers ter wereld. Dat was nodig om de inflatie onder de 8,5 procent te duwen - de norm die het Internationaal Muntfonds (IMF) Brazilië heeft opgelegd. Intussen heeft de Nationale Bank de basisrentevoet weer laten dalen tot 20 procent, maar volgens veel economen en ondernemers is het renteniveau nog altijd veel te hoog om tot een echte relance te komen.

Het uitblijven van overtuigend economisch herstel doet de populariteit van Lula in eigen land langzaam afbrokkelen en zorgt ook voor problemen in Mercosur, het Zuid-Amerikaanse handelsblok waarvan naast Brazilië ook Argentinië, Uruguay en Paraguay deel uitmaken. Argentinië, dat tegenwoordig snel groeit, ziet het traditionele overschot op zijn handelsbalans met Brazilië wegsmelten door de slapte op de Braziliaanse markt.