Peru vecht discussie over legale coca uit voor grondwettelijk hof

De zenuwoorlog begon toen de bestuurders van Cusco op 12 juni de cocateelt in drie uitgestrekte valleien erkenden als onderdeel van het natuurlijk, cultureel en regionaal patrimonium van de regio. Eerder had de regio Ayacucho bijna ongemerkt een gelijkaardig decreet uitgevaardigd, en in juli volgden Puno en Huánuco dat voorbeeld.

Volgens de Peruaanse president Alejandro Toledo geeft Cusco een slecht voorbeeld; de regering tekende daarom vorige maand verzet aan tegen de wettelijke erkenning van traditionele productiegebieden. Nu is de zaak in behandeling bij het grondwettelijk hof. De regering in Lima argumenteert dat het alleen haar toekomt gebieden af te bakenen waar coca legaal kan worden geteeld.

Coca levert de grondstof voor cocaïne, maar de bewoners van de Andes kauwen de bladeren van de plant al sinds de tijd van de Inca’s als stimulerend middel. De schemerzone tussen legaal gebruik en drugsproductie geeft al lang aanleiding tot discussies.

De regio Cusco wil cocatelers in de valleien van La Convención, Yanatile en Paucartambo voortaan ongemoeid laten. Maar volgens de regering spellen in die gebieden drugshandelaars de wet. In Cusco worden per jaar 18.000 ton cocabladeren geoogst, en maar de helft daarvan kan als legaal worden beschouwd, zegt Fernando Hurtado, de directeur van Devida, een Peruaanse overheidsinstelling die een belangrijke rol speelt in de strijd tegen de drugsteelt.

Hugo Cabieses, een econoom die zich toelegt op het drugsprobleem, twijfelt aan de cijfers van Hurtado. Volgens hem biedt een ruime erkenning van traditionele productiegebieden bovendien een gelegenheid om een duidelijker onderscheid te maken tussen de teelt van coca voor onschuldig binnenlands gebruik en de productie van coca als grondstof voor cocaïne. De telers zouden belastingen kunnen beginnen te betalen, en Lima en de regio’s zouden hun beleid op elkaar kunnen afstemmen. Niemand heeft het hier over illegale coca.

De traditionele cocatelers lijken de nadelen van de legalisering er wel bij te willen nemen. Wij willen best belastingen betalen, zegt Elsa Malpartida, de voorzitter van de Cocatelers van de Vallei van Alto Huallaga in Huanuco. Wij zijn geen drughandelaars

Het conflict tussen de regio’s en de regering in Lima heeft alles te maken met de verouderde wetgeving die de cocateelt in Peru regelt. De belangrijkste wet waarmee bestuurders en rechters rekening moeten houden, werd goedgekeurd in 1978 onder de dictatuur van generaal Francisco Morales Bermúdez, en is vooral gericht op de bestrijding van de drugshandel. Critici missen vooral aandacht voor de economische en sociale problemen die de drugsteelt in de hand werken.

Duidelijk is in elk geval dat Peru geen greep heeft op de cocateelt, zelfs niet op de productie voor binnenlands gebruik. Fernando Hurtado van de anti-drugsdienst Devida schat dat er in Peru op 50.000 hectaren coca wordt geteeld, goed voor een jaarproductie van 110.000 ton bladeren. Daarvan dienen volgens hem maar 9.000 ton voor binnenlands gebruik. Enaco, de nationale cocamaatschappij die werd opgezet om de legale handel in goede banen te leiden, krijgt per jaar maar 3.000 ton in handen. De rest wordt in het zwart verkocht. Een nog veel grotere hoeveelheid cocabladeren wordt verwerkt tot cocapasta, waaruit dan cocaïne wordt gemaakt. Experts die niet voor de regering werken, geloven wel dat de totale productie van cocabladeren in Peru tot de helft lager ligt dan de officiële schattingen.

Cocabladeren kosten twee tot drie euro per kilogram. Een kilogram cocapasta brengt algauw 650 euro op. Critici klagen dat de Peruaanse regering zich te sterk laat leiden door de repressieve aanpak die de VS eisen in ruil voor hun bijstand aan Peru, en te weinig aandacht besteedt aan de onderliggende economische problemen.

Maar ook programma’s om cocatelers te doen overschakelen op andere gewassen, kennen weinig succes. Een kilo cocabladeren levert Peruaanse boeren meer dan het dubbele op dan een kilo koffie. (PD/MM)