DNA-onderzoek pleit 14 veroordeelden op 'death row' vrij

Na 25 jaar gevangenis werd Luiz Diaz deze maand eindelijk vrijgelaten uit een gevangenis in Florida. Uit DNA-onderzoek bleek dat hij onschuldig vastzat. Diaz werd in 1980 veroordeeld als de ‘Bird Road-verkrachter’. Tussen 1977 en 1979 werden meer dan 25 vrouwen aangerand in de regio rond Bird Road in Coral Gables, Florida. Diaz werd beschuldigd van acht verkrachtingen.

Michael Anthony Williams was zestien jaar oud toen hij werd veroordeeld voor verkrachting. In maart van dit jaar werd hij vrijgelaten uit de Staatsgevangenis van Louisiana in Angola. Pas na 24 jaar werd met een DNA-test zijn onschuld bewezen.

Het DNA-onderzoek dat deze mannen na al die jaren vrij kreeg, maakt deel uit van het Innocence Project van de Benjamin N. Cardozo School of Law in New York City. Sinds 1992 onderzoeken advocaten en laboranten in samenwerking met rechtenstudenten of veroordelingen stand kunnen houden na een DNA-test. Een van de oprichters is Barry C. Scheck, de advocaat die in 1995 de Amerikaanse sportheld O.J. Simpson met behulp van DNA-onderzoek wist vrij te pleiten van de moord op zijn vrouw. In de meeste staten in Amerika zijn inmiddels ‘Innocence Projecten’ opgezet.

De meeste cliënten van de kliniek die de DNA-testen uitvoert, zijn arm en hebben alle andere mogelijke juridische wegen al bewandeld. Duizenden mensen wachten op nieuw onderzoek naar hun zaak.

Advocaten van het Innocence Project zeggen dat veel onterechte veroordelingen zijn gebaseerd op valse bekentenissen. Dat was het geval bij 33 van de 123 eerste gevallen waarin onschuld van gevangenen alsnog bewezen werd met een DNA-test.

Een van de bekendste gevallen betreft de zaak van de verkrachting en mishandeling van een jonge vrouw in Central Park in 1989. Voor die zaak werden vijf jonge, zwarte mannen veroordeeld. Een DNA-test bevestigde later de juistheid van een bekentenis van een andere man, een serieverkrachter die beweerde dat hij de dader was en dat hij alleen gehandeld had.

De vijf jongens, bij hun veroordeling nog tieners, werden opgepakt nadat ze in Central Park een nacht de beest hadden uitgehangen. Hun veroordeling was gebaseerd op video-opnames van verhoren, waarin elk van de jongens zichzelf vrijpleitte, maar de anderen de schuld gaf van de verkrachting. De jury was niet op de hoogte van de tactieken die de politie gebruikte om de verklaringen los te krijgen. Een van de jongens kwam met zijn verklaring na een verhoor van 24 uur. Hoewel de verklaringen van de jongens niet met elkaar overeenkwamen, werden hun bekentenissen wel gebruikt bij de veroordeling. Een DNA-test bewees in 2002 de onschuld van de jongens, maar toen hadden ze al zeven jaar vastgezeten.

Bij verdachten die veroordeeld zijn tot de doodstraf, kan het verlossende bewijs echter te laat komen. Dat is mogelijk het geval geweest voor Larry Griffin, die in 1995 werd geëxecuteerd met een dodelijke injectie. Een uiterst zeldzaam besluit van de aanklager heeft in Missouri geleid tot nieuw onderzoek naar de zijn zaak. Griffin, die al een crimineel verleden had, zou in 1980 vanuit een rijdende auto iemand hebben doodgeschoten bij een afrekening in het drugscircuit. De rechtbank hoorde echter nooit het getuigenis van een cruciale ooggetuige. Die ooggetuige, die nu in California woont, beweert dat Griffin destijds niet geschoten heeft. Het onderzoek loopt nog.

Het Innocence Project “draagt bij aan professionalisering binnen het justitiesysteem, doordat het valse veroordelingen aan het licht brengt. Die veroordelingen kunnen we onderzoeken, om te zien wat er is misgegaan, zegt Brian Foley van de Florida Coastal School of Law in Jacksonville. Als DNA-onderzoek bewijst dat iemand onschuldig is, dan weten we dat de getuigenverklaringen niet deugden, de bekentenis vals was of allebei. De volgende stap is dan om te onderzoeken hoe het bewijsmateriaal verkregen en gebruikt is.

Het project heeft op diverse plaatsen in Amerika al geleid tot initiatieven voor hervorming van het rechtssysteem, vooral waar het gaat om zaken waarbij de doodstraf wordt opgelegd. In juni van dit jaar werden alle geplande executies in California uitgesteld tot januari 2009. Rond die tijd zal een speciale commissie naar verwachting een grondig onderzoek naar de justitiële procedures hebben afgerond.

Rechter John Paul Stevens van het Hooggerechtshof zei onlangs dat bij doodstrafzaken ernstige fouten worden gemaakt. Andere rechters van het Hooggerechtshof, inclusief de vertrekkende Sandra Day O’Connor en Ruth Bader Ginsburg, hebben hun zorg geuit over de slechte verdediging van verdachten van moordzaken. (JS/ADR)