"Pentagon verbood reis naar nucleair programma Iran"

Het Amerikaanse ministerie van Defensie maakte bezwaar tegen de missie, ook al mocht het zelf een of meerdere wetenschappers meesturen, zegt Nakhai.

Het aanbod om een delegatie van kernwetenschappers tot Iran toe te laten kwam van de regering van de hervormingsgezinde president Mohammad Khatami. Het moest bijdragen tot een dooi in de Amerikaans-Iraanse relaties. De regering van Bill Clinton had Iran ervan beschuldigd kernwapens te willen maken met verrijkt uranium dat voor kerncentrales was bestemd.

Muur van wantrouwen

Nakhai is zelf een Iraniër. In de jaren zeventig kwam hij de VS, waar hij een expert in nucleaire wetenschappen werd, onder meer als onderzoeker bij het Oak Ridge National Laboratory.

Eind februari 1998 kreeg Nakhai van de Iraanse missie bij de Verenigde Naties te horen dat president Khatami en het nieuwe hoofd van de Iraanse Atoomenergieorganisatie, Gholam-Reza Aghazadeh, een groep kernwetenschappers wilden uitnodigen om het Iraanse nucleaire programma te bestuderen. Nakhai kreeg het verzoek de groep samen te stellen.

De uitnodiging kwam kort nadat Khatami tijdens een interview met CNN had opgeroepen tot “een barst in de muur van wantrouwen”. Daarbij had hij voor een “uitwisseling van professoren, schrijvers, wetenschappers, kunstenaars, journalisten en toeristen” gepleit.

Zonder beperkingen

Ayatollah Ali Khamenei verzette zich tegen officiële gesprekken tussen Iran en de VS maar Khatami leek vastbesloten om de spanningen tussen beide landen te verminderen.

Volgens Nakhai mocht hij zelf bepalen hoeveel mensen meegingen op de studiereis, waar ze naartoe gingen – “zonder beperkingen”, kreeg hij te horen van de Iraanse VN-missie – en zou Iran alle kosten betalen.

Op 5 maart nam Nakhai contact op met de eerste nucleaire wetenschappers en ingenieurs, onder meer met topdeskundige Richard Lahey, die nog onder Nixon in China het Chinese kernprogramma had mogen bestuderen.

Lahey was geïnteresseerd en stelde voor contact te zoeken met andere kernwetenschappers, onder wie Theo Theofanous, John Dorning en Rusi Taleyarkhan.

Goed idee

Midden maart klopte Nakhai aan bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. Daar kreeg hij van Christopher Stevens – de man die later ambassadeur van Libië zou worden en daar op 11 september dit jaar werd vermoord – te horen dat de reis een goed idee was, zegt Nakhai. Maar eerst was toestemming van Defensie nodig, zei hij.

In het Pentagon ving Nakhai bot bij topvrouw Alina Romanowski, bevoegd voor het Midden-Oosten. De wetenschappers zouden de waarheid niet kunnen achterhalen in Iran, kreeg Nakhai van haar te horen. “Ze zullen u misleiden”, zei ze volgens Nakhai. “Ze zullen u niet alles tonen.”

Toen Nakhai een week later terugbelde, kreeg hij hetzelfde antwoord. In nog een ander gesprek bood Nakhai aan dat ook het Pentagon iemand mocht aanduiden, maar de houding van Romanowski veranderde niet.

Romanowski werkt nu voor het Amerikaanse agentschap voor ontwikkelingssamenwerking Usaid. Een woordvoerder daar zei dat Romanowski in haar huidige positie geen commentaar kon geven op zaken die met het ministerie van Defensie verband houden.