Oorlog tegen terreur erodeert openbaarheid van bestuur VS

2004 was een ‘annus horribilis’ voor OpenTheGovernment.org, een coalitie van organisaties die strijden voor meer openbaarheid van bestuur in de VS. Het jaarrapport Secrecy Report Card bulkt van cijfers die suggereren dat de Amerikaanse overheid zich steeds meer hult in een mantel van geheimhouding.

In 2004 dienden de Amerikaanse ordediensten 1.754 verzoeken in om mensen te schaduwen. De Foreign Intelligence Surveillance Court, een buitengewone rechtbank die dergelijke aanvragen in het geheim behandelt, keurde alle verzoeken goed. De Amerikaanse regering spendeerde in 2004 7,2 miljard dollar (5,8 miljard euro) aan de beveiliging van geheime informatie. Dat is meer dan elke andere begroting de voorbije tien jaar.

De Amerikaanse overheid werkte zich uit de naad om documenten als geheim te klasseren. Meer dan 15 miljoen nieuwe documenten kregen in 2004 het zegel secret. Dat is een toename met 81 procent in vergelijking met 2001, het jaar van de aanslagen op de Twin Towers. Voor elke dollar belastinggeld die werd uitgegeven om geheime informatie vrij te maken, werden 148 dollar besteed om documenten te beveiligen. Dat is 28 dollar meer dan in 2003. Ter vergelijking: voor 2001 was de verhouding tussen klasseren en deklasseren twintig versus één dollar.

De cultuur van geheimhouding blijft zich uitbreiden over het hele spectrum, concludeert Rick Blum, de auteur van het rapport. De openbaarheid van bestuur staat steeds sterker onder druk. Nochtans is het een democratische basiswaarde: openheid is een zeer praktisch middel om machtsmisbruik, domme beslissingen en levensbedreigend wanbeleid uit te roeien.

Eén van de vervelende feiten die in 2004 aan het licht kwamen was dat de Amerikaanse soldaten in Irak kogelvrije vesten kregen die de ballistische tests niet hadden doorstaan. Dat kwam aan het licht in documenten die werden vrijgegeven via de wet op de informatievrijheid (FOIA). Net voor het nieuws de krantenkoppen haalde, annuleerde het leger het contract en werden de kogelvrije vesten teruggehaald.

Nog meer cijfers: de president heeft sinds het begin van de ‘oorlog tegen de terreur’ 23 keer gebruik gemaakt van zijn privilege om documenten die staatsgeheimen bevatten achter te houden voor rechtbanken, het parlement en het Amerikaanse publiek. Zelfs op het toppunt van de Koude Oorlog maakten Amerikaanse presidenten nauwelijks gebruik van die noodmaatregel.

In 2004 werden volgens het rapport 62 wetten goedgekeurd die de geheimhouding bevorderden, terwijl slechts 38 nieuwe wetten voor meer openheid zorgden. Het rapport waarschuwt dat er nog meer wetgevend werk in aanmaak is dat de openbaarheid van bestuur ondermijnt.

Gelukkig hebben de burgerrechtenorganisaties de wet op de informatievrijheid (FOIA) nog. Die maakt het mogelijk om documenten op te vragen via een rechter. In 2004 dienden de organisaties meer dan vier miljoen verzoeken in - meer dan een vierde meer dan het jaar voordien. Al te vaak moet daar echter betaald worden om informatie vrij te krijgen, stelt het rapport. Zo kreeg People For the American Way te horen dat het een half miljoen dollar moest ophoesten om documenten op te vragen over arrestanten in de oorlog tegen de terreur.

Dit rapport is de zoveelste aanduiding van een systeem dat de pedalen kwijt is”, zegt Eric R. Biel, van Human Rights First in Washington. De toenemende geheimhouding draagt weinig of niets bij tot het verbeteren van de nationale veiligheid.

De mensenrechtengroepen hebben duidelijk het gevoel dat ze niet op kunnen tegen de Patriot Act. Die wet, die de veiligheidsdiensten ruime bevoegdheden gaf om de terreur te bestrijden, wordt deze maand waarschijnlijk verlengd. Informatie die essentieel is om te oordelen hoe de nieuwe spionagebevoegdheden onder de Patriot Act gebruikt worden, wordt gewoon achter gehouden. Het is onmogelijk om zelfs maar de efficiëntie ervan te onderzoeken, zegt Timothy H. Edgar van the American Civil Liberties Union in een reactie op het rapport.

Wij raken de mogelijkheid kwijt om rationeel te oordelen over complexe beleidsbeslissingen oordeelt Steven Aftergood, het hoofd van het Project on Government Secrecy van de Federation of American Scientists. De geheimhouding verergert dat probleem: een grondig debat is uitgesloten en de referentiekaders worden kleiner. Wat hier op het spel staat, is de toekomst van de Amerikaanse democratie.

Heb je nog een regering door, ván en vóór het volk als burgers niet meer het recht hebben om uit te zoeken wat die regering uitvoert? vraagt Brian J. Foley, professor aan de Florida Coastal School of Law in Jacksonville zich af. Als politici hun daden verbergen, worden burgers volledig onmachtig. (MM/ADR)

Rapport (pdf)
http://www.openthegovernment.org/otg/SRC2005.pdf