Obama plaatst nucleaire ontwapening opnieuw op internationale agenda

De zo scheen weelderig boven het Hradcany plein voor het kasteel in Praag en door de luidsprekers klonk uitgesproken Amerikaanse pop en hiphop, tot Barack en Michele Obama opkwamen en de soundtrack overschakelde op de Moldau van Smetana.
De meer dan dertigduizend enthousiastelingen die een plekje op het plein wisten te bemachtigen, werden eerst opgewarmd met een paar verwijzingen naar de gedeelde geschiedenissen van Tsjechië en Chicago. Obama sprak over het belang om samen te werken aan een nieuw financieel systeem, waarbij hij speciale aandacht vroeg voor de opkomende machten en vooral voor de armsten die niet eens iets te maken hadden met het financiële systeem dat nu ineen geklapt is. Wat klimaatverandering betreft, riep Obama op om af te geraken van de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen en meer in te zetten op wind- en zonne-energie. ‘Ik beloof u dat de Verenigde Staten op dit gebied klaar zijn om een leidende rol op te nemen’, zei hij.

De Verenigde Staten willen vermindering nucleaire wapens

Het aangekondigde onderwerp van de speech was nucleaire ontwapening. En Obama ontgoochelde zijn Tsjechische en internationale publiek niet, al zijn de consequenties en de reële engagementen niet zo helder als ze tijdens een Obama-toespraak klinken.
Zonder meer positief was Obama’s vertrekpunt: dat kernwapens uitermate vernietigend kunnen zijn en dat de VS -als enige natie die ooit kernwapens gebruikte- het voortouw moet nemen in het creëren van een atoomwapenvrije wereld. Een ander opvallend pnt, waarin Obama duidelijk afstand neemt van de houding van de Bush regeringen, was zijn nadruk op het belang van het Non Proliferation Treaty (NPT), al zei hij er meteen bij dat steeds meer landen de regels breken, waardoor het hele bouwwerk dreigt te bezwijken. ‘Wij kunnen een inspanning om af te geraken van de atoomdreiging niet alleen aan, maar we kunnen haar wel leiden. Daarom kan u nu zeggen dat Amerika de veiligheid en welvaart zoekt van een wereld zonder atoomwapens.’
De kern van het betoog van Obama was dat de toenemende verspreiding van nucleaire wapens ook een groeiend risico inhoudt op het gebruik ervan. Dat verwijst uiteraard naar de aanslepende discussie over het atoomprogramma van Iran en van Noord-Korea, dat net vanochtend een lange-afstandsraket lanceerde.

Een plan met verschillende stappen

Obama kondigde eerst aan dat de VS het belang van atoomwapens in hun eigen veiligheidsstrategie zullen terugdringen. ‘Maar vergis je niet: zolang deze wapens bestaan, zullen de VS een veilig, beveiligd en effectief arsenaal behouden om elke vijand af te schrikken en om die verdediging ook te garanderen voor onze bondgenoten.’
Om een begin te maken aan de afbouw van het aantal kernkoppen, wil Obama dit jaar nog een nieuw Strategic Arms Reducement Treaty onderhandelen met Rusland. Obama en Medvedev zijn daarmee in Londen begonnen en willen dat proces in 2009 nog afronden, en ze willen alle landen met atoomwapens betrekken bij dit opzet.
Obama wil ook zo snel mogelijk een einde maken aan atoomproeven en zal voorstellen dat de VS het Comprehensive Test Ban Treaty ondertekent. Bovendien willen de VS een nieuw verdrag opzetten dat de productie van brandstof voor atoomwapens regelt.
De korte samenvatting die Obama gaf van het NPT, dat hij opnieuw wil versterken, geeft meteen aan waar de grenzen liggen van zijn discours. Hij zegt letterlijk: ‘Landen die atoomwapens bezitten, zullen stappen zetten in de richting van ontwapening; landen zonder atoomwapens zullen er geen verwerven en alle landen hebben toegang tot vredesvol gebruik van kernenergie.’
Dat houdt, met andere woorden, geen belofte in om echt te ontwapenen -overigens zei Obama dat het realiseren van de doelstellingen die hij verwoordde in Praag ‘misschien niet tijdens zijn leven’ gerealiseerd zullen worden. Zo veel nuance was er uiteraard niet voor de landen die (nog) geen atoomwapens bezitten, zoals bijvoorbeeld Iran. De toegang tot burgerlijk gebruik van kernenergie werd bovendien afhankelijk gemaakt van het uitdrukkelijk verwerpen van militaire ambities.

zolang deze wapens bestaan, zullen de VS een veilig, beveiligd en effectief arsenaal behouden om elke vijand af te schrikken en om die verdediging ook te garanderen voor onze bondgenoten

Iran is het echte onderwerp

Obama herhaalde nog eens dat zijn regering bereid is om in dialoog te gaan met de regering in Iran, ‘op basis van wederzijds belang en wederzijds respect’. Bij de woorden ‘we believe in dialogue’, kreeg de Amerikaanse president overigens een ovatie vanuit het publiek. Maar de dialoog kan twee kanten op, volgens Obama.
Ofwel neemt Iran opnieuw zijn terechte politieke en economische plek in onder de naties van de wereld, en dan steunen de VS het recht van Iran op burgerlijk gebruik van kernenergie ‘met rigoureuze inspecties’. Ofwel zoekt het verdere isolering en een mogelijke nucleaire wapenwedloop in de regio. ‘De nucleaire en ballistische activiteit van Iran zorgt voor een reële dreiging voor de buurlanden, Amerika en zijn bondgenoten.’ 
Op dat punt stelde Obama duidelijk dat de VS doorgaan met het uitwerken van het rakettenschild in Tsjechië en Polen ‘zolang de dreiging vanuit Iran voortduurt.’ Of er géén rakettenschild komt wanneer het dispuut met Iran opgelost zou worden, was minder duidelijk. ‘De drijvende kracht achter het opbouwen van een rakettenschild zou in dat geval weggenomen zijn’, stelde Obama.
Om te voorkomen dat terroristische groepen een nucleair wapen zouden bemachtigen lanceert Obama een nieuwe internationale inspanning om alle ‘kwetsbare n ucleaire materiaal ter wereld’ te beveiligen. Dat opzet zou rond moeten zijn binnen de vier jaar. De VS zullen in dit verband binnen het jaar een wereldtop organiseren over nucleaire veiligheid.

Together we can

Afsluitend benadrukte Obama nog eens dat zijn “ontwapengingsplannen” door sommigen afgedaan zullen worden als naïef, maar dat het immoreel is om niet te proberen stappen in de richting van de vrede te zetten. ‘Oorlogen beginnen met het afwijzen van pogingen om aan vrde te werken. Daar eindigt menselijke vooruitgang. Ik besef dat een oproep om de wapens op te nemen mensen makkelijker beroert dan een oproep om ze neer te leggen. Maar daarom moeten de stemmen voor vrede en vooruitgang samen spreken… Together we can do it’. Het is een oproep waaraan ook de Amerikaanse regering telkens herinnerd zal moeten worden als ze haar eigenbelang toch laat voorgaan op internationale verstandhouding en vrede. In elk geval bleek in Praag dat Obama in Europa nog niets ingeboet heeft van zijn uitstraling en star-allures.
lees de volledige tekst van de toespraak hier.