Midden-Amerikaanse jeugdbendes veroveren Mexico

Jeugdbendes teisteren Centraal-Amerika al jaren, maar sinds dit jaar verkassen ze steeds vaker naar Mexico. Mogelijk is de migratie van maras een gevolg van de keiharde aanpak van de ordediensten in Midden-Amerika.

Het Mexicaanse Instituut voor Migratie signaleerde begin dit jaar bendeleden in acht deelstaten. Maar in juli meldde de Mexicaanse inlichtingendienst CISEN dat de maras zich al verspreid hadden in 24 van de 32 deelstaten. Dagelijks komen naar schatting 25 tot 50 mara-leden Mexico binnen”, zegt CISEN.

De SSP, een andere Mexicaanse inlichtingendienst, schat dat er ongeveer 5000 Centraal-Amerikaanse bendeleden actief zijn in Mexico, verspreid over zo’n 200 groepen. De meeste opereren in Chiapas, de armste deelstaat aan de grens met Guatemala. Sinds 2003 werden 1670 jongeren in Mexico opgepakt op beschuldiging van bendevorming. De helft van hen werd berecht, de andere helft werd het land uit gezet.

Ignacio Crespo, een antropoloog die werkt met straatkinderen en adolescenten in de Mexicaanse hoofdstad, erkent dat de doortocht van Stan het aantal bendeleden in Mexico heeft doen toenemen. Maar hij wijst ook op de opkomst van bendes bij de Mexicaanse jeugd zelf. Ze zijn als een virus dat zich verspreidt. En er is geen vaccin.

De maras zijn een toevluchtsoord geworden voor verweesde en baldadige jongeren. De leden onderscheiden zich door tatoeages, kleurige hoofdbanden en kortgeschoren koppen. Ze hebben een eigen taal ontwikkeld met codewoorden en handtekens. Om toe te treden moet ze een initiatierite doorstaan. Doorgaans is dat een daad van extreem geweld tegen rivaliserende bendeleden of onschuldige slachtoffers. De diepe rivaliteit tussen de maras leidt geregeld tot heuse veldslagen in de steden van El Salvador, Guatemala, Honduras en Nicaragua.

In Centraal-Amerika wordt het aantal bendeleden geschat op 150.000 tot 300.000. In de Verenigde Staten, waar de maras het eerst opdoken, is hun aantal teruggebracht tot 15.000. De meeste bendeleiders werden uitgewezen naar hun land van herkomst.

De kiem van het fenomeen dat Midden-Amerika nu zoveel zorgen baart, werd gezaaid in het Los Angelos van de jaren 80. De Mara Salvatrucha en de Mara 18 ontstonden nadat een miljoen Salvadoranen naar de VS vluchtten om de burgeroorlog niet langer te hoeven meemaken. De kinderen van de Salvadoraanse burgeroorlog toonden zich erg actief in de bendeoorlogen in de verpauperde achterbuurten van Los Angeles.

Nadat de burgeroorlog in El Salvador eindigde in 1992, begon de Amerikaanse overheid systematisch bendeleden te deporteren. Het gevolg liet zich raden: aan het einde van de jaren 90 ontplofte de boel in El Salvador. De moordcijfers stegen tot een niveau dat hoger lag dan tijdens de oorlog. Het fenomeen verspreidde zich naar Honduras, Guatemala en Nicaragua.

Nu schuift de sociale plaag op in noordelijke richting. De Mexicaanse autoriteiten kunnen voorlopig geen antwoord verzinnen. In juni staken Midden- en Noord-Amerikaanse delegaties de koppen bij elkaar op een conferentie over transnationale jeugdbendes in Chiapas. De Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) kreeg de opdracht om een netwerk van experts op te richten. Die moeten een bloemlezing van ‘best practices’ samenstellen en een internationaal actieplan uitdokteren.

Maar zijn er wel ‘best practices’ voorhanden? In El Salvador, Guatemala, Honduras en Nicaragua swingen de misdaadcijfers de pan uit. Die landen hebben draconische wetten ingevoerd en de strafmaten verhoogd. Maar die harde aanpak levert volgens critici weinig op.

Antropoloog Ignacio Crespo hoopt dat Mexico het anders doet. Als we enkel focussen op repressie zal het fenomeen enkel uitbreiden. Je moet begrijpen waarom jongeren tot een bende toetreden. Het zijn kinderen uit gebroken gezinnen en zonder opleiding. Ze zijn op zoek naar een gemeenschapsgevoel. (MM/ADR)