Mercosur naar buiten toe sterker, maar intern verzwakt - analyse

In 2005 beginnen de landen van de Mercosur (Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay) handelsgesprekken met Canada, Egypte, Marokko en voeren ze verkennende gesprekken met onder meer Zuid-Korea, Israël, Japan, China en de Caribische gemeenschap.

Volgens de Braziliaanse minister van Buitenlandse Zaken, Celso Amorim, staan landen en handelsblokken overal ter wereld in de rij om akkoorden te sluiten met de Mercosur. De expansie aan de buitenkant kende begin deze maand een hoogtepunt met de oprichting van de Zuid-Amerikaanse Gemeenschap, een nieuwe unie die de landen van de Mercosur verenigt met die van de Andesgemeenschap (Bolivia, Colombia, Ecuador, Peru en Venezuela). Ook Chili, Guyana en Suriname zouden deel gaan uitmaken van de Zuid-Amerikaanse Gemeenschap. De Mercosur speelde een cruciale rol in de oprichting van de unie, vooral te danken aan het leiderschap van Brazilië.

Maar 2004 bracht ook frustraties met zich mee. Handelsgesprekken met de Europese Unie sprongen af en de onderhandelingen met de VS over een Pan-Amerikaanse Vrijhandelszone (FTAA) raakten in het slop. Als gevolg daarvan richtten de Mercosurlanden hun aandacht op het zuiden.

Op de elfde VN-conferentie over handel en ontwikkeling (UNCTAD) in juni werd beslist het Global System of Trade Preferences, een voorkeursregime voor handel tussen ontwikkelingslanden, nieuw leven in te blazen. We veranderen de geografie van de handel”, zei de Braziliaanse president, Luiz Inácio Lula da Silva.

De landen van de Mercosur sloten bilaterale akkoorden met India en de landen van de Zuid-Afrikaanse douane-unie SUCA (Botswana, Lesotho, Namibië, Zuid-Afrika en Swaziland). De Braziliaanse regering spande zich in het bijzonder in voor de zuid-zuiddiplomatie. De Braziliaanse president Lula ontving in november de staatshoofden van China, Vietnam, Zuid-Korea, Rusland, Canada, Marokko en Pakistan. De meeste van die staatshoofden bezochten ook Argentinië en Chili.

Maar terwijl de Mercosur zich aan de buitenkant sterker waande, groeiden aan de binnenkant spanningen. Volgens Tullo Vigévani, een professor van de Staatsuniversiteit van São Paulo, winden verschillende sectoren in Brazilië zich op over de protectionistische maatregelen van de andere landen uit de Mercosur en verwijten ze de Braziliaanse regering laksheid.

Argentinië, dat wordt overspoeld door goedkope Braziliaanse consumptiegoederen als koelkasten, televisies en schoenen, heeft invoerheffingen opgelegd. Vertegenwoordigers van de machtige Industriefederatie van São Paulo pleiten ervoor dat de ambities van de Mercosur opnieuw beperkt worden tot louter de vrijhandelszone die ze vroeger was. Ze vragen ook dat de lidstaten vrij mogen zijn om bilaterale handelsakkoorden aan te gaan met landen buiten de Mercosur.

Ook politieke meningsverschillen binnen de Mercosur hebben gemeenschappelijke initiatieven in 2004 gedwarsboomd. Het plan om met China vrijhandelsgesprekken te beginnen, is onwerkbaar. Paraguay wil met Taiwan praten, niet met Peking.

Zij die niet willen weten van een crisis binnen de Mercosur wijzen erop dat de huidige handelsconflicten binnen het blok minder dan vijf procent uitmaken van de totale handel tussen de leden. Maar volgens Vigévani bederft die vijf procent de algemene sfeer en legt een hypotheek op de verdere samenwerking.

Sommige waarnemers schrijven de mislukking van de handelsgesprekken met de Europese Unie toe aan de onwil om bepaalde sectoren helemaal vrij te maken. Voor Vigévani is het duidelijk welke weg de Mercosur moet opgaan. Het moet de ongelijkheden binnen het blok verkleinen en de sectoren moderniseren die achterop zijn gebleven. Vigévani viseert met name een flink aantal van de Argentijnse industrietakken.

Om tot een echte integratie te komen, volstaat het niet het volume van de onderlinge handel te laten toenemen. Tussen de lidstaten zijn ook nauwere economische banden nodig in termen van investeringen, geldstromen, technologische uitwisseling en zakelijke samenwerking, besluit de professor. (BL/ADR)