Geweldig

De constructie van het verhaal is intelligent en bouwt de spanning stelselmatig op –niet dat de lezer zich lang afvraagt hoe het verhaal afloopt, maar wel onder welke omstandigheden de voorspelbare en voorspelde ontknoping plaatsvindt. Het historische vertrekpunt en de gebeurtenissen zijn belangrijk –de verteller zegt bij herhaling dat hij zo precies mogelijk wil beschrijven wat er gebeurd is– maar uiteindelijk gaat het om de beleving door de protagonist.
Het geweld is niet zozeer het onderwerp van het verhaal, maar het canvas waartegen de schimmige en ongrijpbare gedaantes van herinnering en schuld geprojecteerd kunnen worden. En het is net de vraagstelling over verantwoordelijkheid die van dit verhaal zo’n uitzonderlijke sterk boek maakt.
Het is van de post-concentratiekampenliteratuur geleden dat er in Europa nog iemand gebukt ging onder het feit dat hij overleefde in een tijd en onder omstandigheden die anderen braken en doodden. Dat heeft wellicht te maken met de middelmatigheid die als een appendix vast hangt aan decennia zonder oorlog in eigen land, en met de weldoorvoede overtuiging dat we onze welvaart en stijgende levensverwachting verdienen.
Maar het is dus verfrissend –niet zomerse ontspanning maar herinnering aan een vergeten essentie– dat iemand de vraag herhaalt die als een donderwolk boven elk geluk hangt: waarom ik? Appanah bedient in deze roman niet de liefhebbers van een complex verhaal, maar de pelgrims van de menselijke ziel. Een lovenswaardige én geslaagde onderneming.
De laatste broer door Natacha Appanah is uitgegeven door De Bezige Bij. 191 blzn. ISBN 978 90 234 2786 5