Geen begrip voor Zuid-Afrikaanse apartheidshandicap bij handelsonderhandelingen

De lidstaten van de Wereldhandelsorganisatie onderhandelen al sinds 2001 over een verdere liberalisering van de internationale handel. Belangrijke pasmunt bij de onderhandelingen zijn de zogenaamde ‘flexibiliteiten’: de toelating voor specifieke landen om in gevoelige sectoren de importtarieven of andere handelsbelemmerende maatregelen minder verregaand af te bouwen.
De VS willen bijvoorbeeld het recht behouden om hun boeren per jaar voor 15 miljard dollar aan landbouwsubsidies te verstrekken, al keerde Washington vorig jaar slechts tussen zeven en acht miljard dollar uit. Japan wil vasthouden aan zijn importtarieven op rijst en een aantal andere landbouwproducten, die meer dan 500 percent bedragen.
Veel lidstaten van de WTO hebben zich er al bij neergelegd dat die uitzonderingsmaatregelen deel zullen uitmaken van de overeenkomst als de huidige onderhandelingsronde wordt besloten. Maar Zuid-Afrika dreigt bot te vangen met zijn vraag om flexibele invoerheffingen, al heeft het land samen met vier kleine buurlanden daar duidelijk nood aan.   
Aan het einde van de Uruguayronde, de vorige ronde van internationale handelsbesprekingen,  ging het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime er in 1995 mee akkoord de importtarieven van een “ontwikkeld” land te gaan hanteren. Zuid-Afrika belast de meeste importgoederen daardoor nu met een heffing van 17 percent, terwijl de importtarieven van andere ontwikkelingslanden snel 30 tot 40 percent bedragen.
Het lage tarief van Zuid-Afrika is ook van toepassing op Namibië, Swaziland, Botswana and Lesotho, de kleinere leden van Zuidelijk Afrikaanse Douaneunie (SACU). Hierdoor wordt de SACU-markt overspoeld met goedkope producten. Daaronder lijden de plaatselijke textielbedrijven, de kledingindustrie, de automobielsector, de meubelindustrie en de leersector.   
In deze sectoren heerst momenteel torenhoge werkloosheid. Daarom vraagt Zuid-Afrika om flexibiliteiten om vitale industriële sectoren te beschermen tegen goedkope importproducten. “Anders zullen de overheden van de SACU-landen snel tegen nog meer werkloosheid aankijken”, zegt Faizel Ismail, de leider van de Zuid-Afrikaanse delegatie bij de WTO in Genève. 
Zuid-Afrika en zijn partners willen hun importtarieven met 23 procent kunnen optrekken. De geïndustrialiseerde landen willen niet verder gaan dan 16 percent. Elke verdere toegeving aan Zuid-Afrika en zijn partners zou teveel schade toebrengen aan het globale handelssysteem en bovendien de weg bereiden voor nog meer “free riders”, luidt de redenering.

Alleen voor industrielanden

“De industrielanden dringen aan op een hele lijst uitzonderingsmaatregelen voor landbouwproducten en die krijgen ze zomaar”, zegt de Zuid-Afrikaanse vertegenwoordiger, “terwijl onze productie- en werkgelegenheidsdata worden opgevraagd om onze vraag naar uitzonderingsmaatregelen te rechtvaardigen. Het is een lelijke situatie.” 
De huidige onderhandelingsronde ging in 2001 van start met het doel de problemen van ontwikkelingslanden op te lossen door hen meer te integreren in de wereldhandel. Maar volgens veel delegaties van ontwikkelingslanden wordt na zeven jaar onderhandelen alleen nog slag geleverd om een vlotte toegang tot de markten in het Zuiden, wat vooral de industrielanden ten goede komt. 
“De grote jongens gedragen zich als veelvraten; ze willen alles in eigen zak steken. Ze houden er geen rekening mee dat de situatie van de SACU-leden een flexibele aanpak vraagt”, zegt Ben Katjipula, de leider van de Namibische delegatie.