FAQ over het geweld in Somalië

Is er sprake van een etnisch conflict in Somalië?

Somalië is etnisch gezien behoorlijk homogeen. De meeste inwoners zijn etnische Somali. Omdat het land een woestijnachtig klimaat heeft, leefden de meesten onder hen traditioneel van nomadische veeteelt. In het zuiden woont een Bantu-minderheid die sedentaire landbouw bedrijft.
De Somali zijn onderverdeeld in een hiërarchische en erg complexe clanstructuur. Er zijn zes belangrijke clans: de Digil, Dir, Ranawein, Darod, Ishaak, en de Hawiya. Iedere clan valt uiteen in kleinere subclans.
Het verzet dat in de jaren tachtig groeide tegen het regime van Said Barre was -zoals gangbaar in Somalië- georganiseerd volgens clanlijnen. SNM (Somali National Movement)  komt uit de Ishaak-clan, SPM (Somali Patriotic Front) uit de Ogaden-subclan en USC (United Somali Congress) uit de Hawiye-clan. Deze laatste clan is die van generaal Aideed, die later nog een belangrijke rol in de burgeroorlogen van de jaren negentig zal spelen.
Na de val van Said Barre in 1991 barst er een onderlinge strijd los tussen de verschillende fracties die op hun beurt weer versplinteren in kleinere fracties. Tot de dag van vandaag heeft geen enkele clan of fractie het hele Somalische grondgebied weer onder controle gekregen.

Is er honger in Somalië?

3,25 miljoen op 9.832.017 Somaliërs hebben nood aan hulpgoederen. Dat betekent 1 op 3 Somaliërs.
Meer dan 20 procent van de mensen in de probleemregio’s in het zuiden is ondervoed, en 1 op 6 kinderen is ondervoed.
Importprijzen van voedsel zijn gedaald sinds oktober 2008, maar bedragen nog steeds 160 procent van het driejaarlijks gemiddelde.

Is er nog sprake van een gewone economie in Somalië? 

UNDP, het  Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties, heeft geen cijfers voor Somalië opgenomen in zijn ontwikkelingsindex, wegens gebrek aan betrouwbaar materiaal. Men schat dat het Bruto Binnenlands Product per persoon 600 dollar bedraagt. Ter vergelijking: in België bedraagt die 30.000 dollar.
Eén dollar levert -volgens de officiële wisselkoers- 1455,48 Somalische shilling op, op de zwarte markt is diezelfde dollar 33.000 shilling waard.  De officieuze koers van de Somalische shilling steeg de voorbije maanden door stijgende uitvoer van vee en door de inkomsten uit piraterij. Er zijn ook verschillende (zelfgedrukte) munteenheden in omloop in Somalië en Somaliland gebruikt zijn eigen munteenheid: de Somaliland shilling.
De landbouw blijft de belangrijkste sector van de Somalische economie en is goed voor 65 procent van de nationale inkomsten, industrie is goed voor 10 procent, diensten voor 25 procent.
Opvallend is de groei van de vee-export: de cijfers van vandaag liggen 82 procent hoger dan in maart 2008. De prijzen van vee dalen echter, behalve in het noordwestelijke Somaliland en noordoostelijke Puntland. Ze bevinden zich wel boven het vijfjarig gemiddelde.
Sinds oktober 2007 steeg ook de beschikbaarheid van graan. Sinds januari ligt de import van graan 55 procent hoger dan het driejaarlijks gemiddelde. Lokale prijzen blijven dalen, met een gemiddelde van 13 procent, sinds januari. Dit resulteert in meer koopkracht.

Als er geen staat is in Somalië sinds 1991, is er dan nog wel een land?

Sommige regio’s verklaarden zich autonoom of onafhankelijk in de chaos van de burgeroorlog. Hun claims worden echter door niemand erkend. Eerst verklaarde Somaliland, het gebied van de Ishaak-clan in het noordwesten, zich onafhankelijk in 1991. In 1998 volgde het noordoostelijke Puntland met de eis naar autonomie. Puntland is het gebied van de Dolbohanta en Majertain, behorende tot de Darod-clan.

Heeft het geweld in Somalië een regionale impact?

Net als in de rest van Afrika zijn de grenzen van Somalië het resultaat van de Europese kolonisatie. Dat maakt dat een groot deel van de Somali in de buurlanden Kenia en Ethiopië woont.
Sinds de onafhankelijkheid in 1960 ontstond er een sterke nationalistische stroming om alle Somali in één land te verenigen. De roep om een ‘greater Somalia’ hield ook territoriale claims naar Kenia, Ethiopië en Djibouti in.
Van 1960 tot 1964 vochten de Somali (Oganden-clan) in Kenia een guerilla-oorlog met de Keniaanse regeringen uit. Hoewel de Somalische overheid elke betrokkenheid altijd heeft ontkend, staat het vast dat de Ogaden-opstandelingen steun uit deze hoek kregen.
In 1977 kwam het tot een open oorlog tussen Ethiopië en Somalië. Ook nu ligt de aanleiding in een opstand van de Ethiopische Ogaden-Somali. Het WSLF (Western Somali Liberation Front) zag de kans schoon toen in 1974 de Ethiopische leider Haile Selassie werd afgezet. In 1977 schoot het Somalische leger ter hulp. Aanvankelijk vlotte de militaire inval goed, maar later keerden de kansen. In 1978 trok het Somalische leger zich terug uit Ethiopië.

Wat doet de internationale gemeenschap?

De Afrikaanse Unie is aanwezig in Somalië met Amisom, een vredesmissie die telkens voor zes maanden wordt vastgelegd. Amisom verloopt in samenspraak met de VN-Veiligheidsraad.
De doelstelling is een troepenmacht  van 8000 soldaten op het terrein, maar tot op heden hebben enkel Oeganda 1600 en Burundi 1700 soldaten afgevaardigd voor Amisom.
De VN-Veiligheidsraad stemde op 6 december 2006 twee resoluties. Resolutie 1724 benadrukt het wapenembargo tegen Somalië en roept alle VN-leden op om geen wapens te verhandelen met het land. Resolutie 1725 verleent de Oost-Afrikaanse intergouvernementele ontwikkelingsautoriteit (IGAD) en de Afrikaanse Unie permissie om te starten met een vredesmissie in Somalië.
De Europese Unie stuurt -voorlopig- geen soldaten, wel humanitaire hulp. In 2006 probeerde Europees Commissaris Louis Michel te bemiddelen tussen de twee strijdende blokken: ICU of het Islamitic Courts Union en TFG of het Transitional Federal Government. Ze toonden bereidheid tot praten maar het geweld bleef aanhouden.
Tussen 2003 en 2006 heeft ECHO, het bureau voor humanitaire hulp van de Europese Commissie, 19,5 miljoen euro steun verleend aan Somalië. Daardoor kon bijna een miljoen van de meest kwetsbare bevolkingsgroepen worden geholpen. De steun ging onder meer naar ziekenhuizen, de voeding van ondervoede kinderen, watervoorziening, steun aan ontheemden, en bijstand aan landbouwers en veeboeren via de provisie van zaaigoed, vee en veterinaire verzorging.
De Arabische Liga roept op om de oorlog te stoppen en vraagt Ethiopië om de landsgrenzen van Somalië te respecteren.

Wat moet er gebeuren om een einde te maken aan de chaos?

Speciaal gezant van de VN voor Somalië, de Mauretaniër Ahmedou Ould Abdallah zei begin januari 2008 tegen MO*journalist Stefaan Anrys dat hij maar één uitweg zag: de Somalische machthebbers moeten ophouden de islamisten, de Ethiopiërs of de “imperialistische” Amerikanen met de vinger te wijzen en onderling een oplossing zoeken, in besloten kring. ‘Het laatste waar dit land nood aan heeft is een grote jamboree, waar met veel poeha naar een oplossing wordt gezocht. Wel moeten alle hoofdrolspelers op een rustige plek samen werken aan een eenheidsregering. Ik heb de oppositie ontmoet in Djibouti en ze kwamen mij over als zeer patriottistisch. Je mag ook niet vergeten dat al deze mensen elkaar kennen. De meesten hebben nog gediend onder de regering van Barre. Ze kennen elkaars komaf en spreken dezelfde taal.’
De International Crisis Group ziet weinig mogelijkheden om tot een vergelijk te komen in de huidige omstandigheden. De ICG pleit in een rapport van december 2008 (Somalia: to move beyond the failed state) in elk geval ook voor het betrekken van alle actoren bij vredesbesprekingen en eventuele overgangsregeringen, inclusief rebellengroepen als de Re-liberation of Somalia-Asmara (ARS-A) en Al-Shabaab, de radicale afsplitsing van de Unie van Islamitische Rechtbanken.
ICG pleit er ook om islamitische landen -genre Saoedi-Arabië, Qatar, Marokko, Jordanië- bij internationale bemiddeling te betrekken.
Research: Evert Govaerts, Bram Brusselmans en Toon Lambrechts.