Een voet tussen de deur, van Myanmar tot Congo

De Commissie toonde zich tevreden met de aanpak van de minister-president, al werden kanttekeningen geplaatst rond de precaire toestand in beide landen. Een groot deel van de bespreking spitste zich echter toe op de discussie met andere bestuursniveaus in ons land over dergelijke werkbezoeken: de federale minister van Buitenlandse Zaken Reynders was not amused met het Vlaamse bezoek aan Myanmar, en ook met de Brusselse minister Cerexhe was er een relletje: wie mag wat, en wie mag eerst?

Het principe in dat verband is in foro interno, in foro externo: waar Vlaanderen binnenlands voor bevoegd is, daarvoor is het ook buitenlands bevoegd. Landbouw, onderwijs, mobiliteit, economie, enzovoort… het zijn beleidsdomeinen die een belangrijke en concrete rol spelen in internationale relaties. De assertieve invulling die de Vlaamse Regering momenteel geeft aan haar buitenlands beleid is uniek in de geschiedenis van onze regio.

Recente voorbeelden zoals de bezoeken aan Libië en Myanmar springen daarbij in het oog. In het Vlaams Parlement luidde het dat dit “opportuniteiten” waren: ‘We hebben er een voetje tussen de deur en we moeten dat opvolgen om te kijken of er nog meer tussen de deur kan worden gestoken, in het economisch, maar ook in het democratisch belang.’

Schuifelen door een mijnenveld 

Bevoegdheden maximaal en proactief invullen getuigt van goed bestuur. Maar is daarmee de kous af? Terwijl het optreden van de minister-president in Myanmar werd besproken in het parlement, liep net een nieuw rapport binnen van Human Rights Watch over de schrijnende toestand van de Kachin-minderheid in het land. Over Libië heerst ook veel onzekerheid: de gewapende milities raken niet onder controle, het Oosten heeft zich semi-autonoom verklaard en Toearegs met Libische wapens hebben in Mali een coup uitgelokt.

Libië en Myanmar zijn dus geen vanzelfsprekende partners om (nu al) concrete bilaterale economische samenwerking mee op te zetten. Bij de heropbouw en de uitweg uit het isolement lijkt het kader van internationale organisaties zoals de VN of de EU op dit moment prioritair. Op die fundamentele aspecten werd in de media noch in het parlement diepgaand ingegaan. De focus lag vooral op het interne Belgische debat.

Evenzo met het recente officiële bezoek van onze federale minister van Buitenlandse Zaken aan Congo, centraal in een regio waar België om historische redenen bij uitstek een voortrekker is in diplomatieke zaken. Ook in Congo is de toestand precair en er kwam kritiek van politieke partijen en ngo’s als zou Reynders met zijn bezoek de discutabele herverkiezing van Kabila legitimeren. Reynders reageerde op Radio 1 verongelijkt, maar ook wat naast de kwestie: ‘Waarom zo veel kritiek op Congo, terwijl de Vlaamse Regering naar Libië en Birma gaat, waar er geen verkiezingen zijn geweest of er militairen aan de macht zijn.’

Diplomatie en buitenlands beleid in (post-)conflictregio’s zijn op zich al een mijnenveld, maar zelfs binnen het federale België is het verzekeren van een voldragen buitenlands beleid duidelijk een moeilijke evenwichtsoefening.

Estafette

Om het Belgisch buitenlands beleid en dat van zijn regio’s verder uit te bouwen is het nodig een nieuw evenwicht te zoeken, nu steeds meer bevoegdheden geregionaliseerd worden en in de buitenlandse portefeuille van de gewesten en gemeenschappen komen. De opeenvolgende staatshervormingen zijn voor ons buitenlands beleid een estafette en het is belangrijk de stokjes door te geven zonder dat ze de grond raken.

Om een volwassen buitenlands beleid vorm te geven is een visie nodig en kritische massa om die visie in de praktijk te brengen. Een visie ontwikkelen over regionale bevoegdheden komt uiteraard de regio’s toe, maar die visie inpassen in een (nog steeds deels federaal) politiek en diplomatiek buitenlands beleid is daarbij noodzakelijk.

Bovendien wordt de Europese dimensie ook in deze steeds belangrijker. Diplomatie, strategische analyse, internationale organisaties en dergelijke worden grotendeels federaal ter harte genomen en die aspecten zijn cruciaal bij het opbouwen van economische relaties met bijvoorbeeld post-conflict gebieden. Anderzijds krijgt een diplomatiek buitenlands beleid in de praktijk vorm in concrete bevoegdheden, waar de regio’s hun sterkte in hebben ontwikkeld.

De violen gestemd krijgen tussen het federale niveau en de regio’s, en tussen de regio’s onderling, is een cruciaal punt, willen België en zijn deelstaten hun proportioneel groot gewicht op het internationale toneel behouden. Van 18 tot 21 mei is alvast een volgende missie van Flanders Investment & Trade naar Libië gepland.

Tomas Baum is directeur van het Vlaams Vredesinstituut