De dubbelspraak van de Europese Unie

Om dit jaar met een positief saldo af te sluiten, moeten er fundamentele doorbraken gerealiseerd worden op zowel de ministeriële conferentie van de Wereldhandelsorganisatie, van 13 tot 18 december, als de Europese Raad op 15 en 16 december. Maar de sterren staan niet gunstig.
De Wereldhandelsorganisatie wil graag de motor zijn van een voortdenderende economische globalisering. De voorbije vijf jaar heeft die motor echter vaker gesputterd dan gedraaid, met de ministerconferenties van Seattle (1999) en Cancun (2003) als meest zichtbare momenten van mislukking. De kritiek vanwege allerlei bewegingen en organisaties, die samen miljoenen mensen vertegenwoordigen en mobiliseren, heeft de ongebreidelde globaliseringsdynamiek afgeremd.
Maar ook de toegenomen onderhandelingskracht van landen als Brazilië, India, Zuid-Afrika en China maakt een verschil. En dan is er nog de onmacht van de rijke landen om hun eigen landbouwbeleid compatibel te maken met de vrijhandelsideologie die ze voor andere economische activiteiten wél opdringen aan het Zuiden. Peter Mandelson, EU Commissaris voor Externe Handel en dus onderhandelaar in naam van alle vijfentwintig lidstaten bij de WTO, stelde half november dat hij al blij zal zijn als Hongkong niet eindigt in een sfeer van bittere verwijten. Al moeten we in december geen echte beslissingen of afspraken verwachten, voegde hij eraan toe.
De EU is trouwens zelf verantwoordelijk voor één van de grootste struikelblokken binnen de WTO. Aan de ene kant worden minimale toegevingen gedaan op het vlak van landbouwsubsidies, terwijl de Unie anderzijds een verregaande liberalisering van de handel in diensten eist. Die aanpak schaadt het vertrouwen van de Derde Wereld in Europa als een partner in ontwikkeling. Louis Michel, waar ben je?
Erger nog zijn de onderhandelingen die de EU voert met de landen uit Afrika, de Caraïben en de Stille Oceaan. Met die ACS-landen heeft de EU gedurende jaren handels- en ontwikkelingsovereenkomsten afgesloten, die tegen 2008 aangepast moeten worden aan de WTO-regels. Europa wil daarvoor graag Economic Partnership Agreements afsluiten met de betrokken regio’s.
Deze EPA’s gaan op sommige punten nog een stuk verder dan wat er binnen de WTO aan liberalisering geëist wordt, en dat zint de betrokken landen niet. In de Financial Times zei de Zambiaanse handelsminister, Deepak Patel, eerder dit jaar: ‘Wij maken ons ernstige zorgen over deze achterbakse aanpak’. Zijn Keniaanse collega was nog scherper: ‘Ik zal mij verzetten tegen elke vooruitgang [in de EPA-onderhandelingen] als die ons minder oplevert dan wat we binnen de WTO verworven hebben.’ In officiële teksten staat dat de EPA’s bedoeld zijn om duurzame ontwikkeling op gang te brengen. Iemand moet de Europese Commissie eens vertellen dat duurzaamheid ook participatie van de economisch zwakkere landen inhoudt.
De Europese staats- en regeringsleiders kunnen half december een dubbelslag slaan als ze de EPA’s fundamenteel herzien. Dat zou de relatie met de ex-kolonies opklaren én het zou de WTO-onderhandelingen, die op dat moment plaatsvinden in Hongkong, kunnen deblokkeren. Niet dat wij op meer liberalisering van de handel zitten te wachten, maar aangezien ook in Hongkong onderhandeld wordt in naam van ontwikkeling, is een goed akkoord beter dan een spectaculaire mislukking. Helaas is de kans dat we licht zien in deze donkere maand erg klein. Gelukkig beginnen de dagen vanaf 21 december alweer te lengen.