Afghanistan conferentie geeft groen licht voor onderhandelingen met taliban [analyse]

De Verenigde Staten zijn Afghanistan binnengevallen in 2001 in de overtuiging dat ze de taliban en Al Qaeda manu militari van de macht en uit het land konden verdrijven. ‘Dat idee is nu definitief van de baan’, zei minister van Buitenlandse Zaken Steven Vanackere in Londen. En inderdaad: in zowat alle toespraken tot de conferentie klonk die overtuiging door.
In zijn schriftelijke interventie heeft Vanackere het in dat verband over de noodzaak van een ‘civiele surge’. Maar, zo onderlijnt de minister, ‘dat betekent niet dat de Belgische regering haar uitgaven voor ontwikkelingssamenwerking in Afghanistan zal verhogen, ook al stijgen de militaire uitgaven wel. ‘Het is niet omdat men zich uitspreekt voor een bepaald evenwicht dat elk land dat evenwicht ook in zijn eigen uitgaven moet realiseren.’

Praten met de vijand

De opvallende en volgehouden terugkeer van de taliban in heel Afghanistan heeft de internationale gemeenschap duidelijk gedwongen haar aanpak te herbekijken. Dat resulteert enerzijds in een snelle stijging van het aantal buitenlandse militairen -tot 135.000 soldaten in 2010 zei Gordon Brown.
Anderzijds wordt duidelijk ingezet op een verzoenings- en reïntegratiestrategie om delen van de taliban los te weken van hun alliantie met Al Qaeda en opnieuw een rol te laten spelen in de Afghaanse maatschappij. De Afghaanse journalist Danish Karokhel, die de conferentie bijwoont voor Pajhwok Afghan News, noemde dat het enige nieuws van de conferentie. ‘De Afghaanse regering kon die stap naar onderhandelingen niet alleen zetten, maar met de steun van de hele internationale gemeenschap voor dialoog met talian komen we terecht in een heel nieuwe situatie.’

Geld voor wie overloopt

Het Peace and Reconciliation Fund moet die aanpak ondersteunen. Duitsland, Japan en Australië zegden elk alvast een jaarlijkse bijdrage van tien miljoen euro toe voor de volgende vijf jaar. Volgens de Britse minister van Buitenlandse Zaken David Miliband werd op de conferentie alles bj elkaar voor 140 miljoen dollar aan nieuwe middelen toegezegd.
Miliband waarschuwde wel dat het Trust Fund niet gezien mag worden als een simpel afkoopfonds, waarmee de coalitie strijders -die nu met de taliban vechten omdat ze ervoor betaald worden- probeert te overtuigen van kamp te wisselen. Ook minsister Vanackere nam dat standpunt in. Miliband: ‘Het Fonds moet dienen om opleidingen te financieren, zodat de strijders klaar zijn om zich in de samenleving te integreren én zodat ze beseffen in welk Afghanistan ze verwelkomd worden: het Afghanistan met een grondwet die mensenrechten en gelijke rechte voor iedereen garandeert, ook en vooral voor vrouwen.’
Dat laatste werd fel bijgetreden door Kai Eide, de Noorse diplomaat die tot nu speciaal gezant van de VN was in Afghanistan: ‘We moeten vertrouwen wekken en eerste stappen zetten, maar we kunnen onder geen beding compromissen sluiten over mensenrechten en vrouwenrechten.’

Afghanen aan het stuur

Een andere opvallende tendens op de conferentie was de bevestiging van een keuze die de Navo al enkele dagen geleden maakte, namelijk de geleidelijke overdracht van eindverantwoordelijkheid voor de veiligheid. Die overdracht zou over vijf jaar compleet moeten zijn. Dat zal provincie per provincie gebeuren, al hangt de snelheid en de aanpak nog af van het resultaat van de Afghaanse Vredesjirga die de regering Karzai deze lente zal samenroepen.
De voormalige Afghaanse minister van Buitenlandse Zaken, Rangin Spanta, wou niet rechtstreeks antwoorden op de vraag of de taliban ook uitgenodigd zullen worden op dat grote vredesberaad. Hij noemde wel de stamoudsten, de clerus en vertegenwoordigers van de civiele samenleving als evidente partners. Minister Vanackere beklemtoonde dat de overdracht van verantwoordelijkheid een “transitiestrategie” is, geen exitstrategie met een andere naam. ‘Navo secretaris-generaal Rasmussen verwoorde het engagement van de coalitiepartners door te zeggen dat we in Afghanistan blijven for as long as it takes.’
Toch is het duidelijk dat deze “Afghanisering” deel uitmaakt van een strategie om de -militaire- aanwezigheid geleidelijk af te bouwen, al twijfelen heel wat waarnemers of de Navo wel bereid zou zijn om op middellange termijn volledig uit Afghanistan te verdwijnen.

Europa moet geld beter gebruiken

België onderschrijft de consensus die in Londen de internationale zegen kreeg, maar ons land neemt voorlopig geen bijkomende of andere angagementen op. De bijdrage voor ontwikkelingssamenwerking (12 miljoen euro per jaar) blijft constant, de uitgaven voor de militaire aanwezigheid stijgt -volgens Wouter De Vriendt van Groen!- tot 109 miljoen euro, als gevolg van al eerder afgesproken engagementen.
Het is uitkijken of de terugtrekking van onze militairen uit Kosovo en Libanon eventueel aangegrepen wordt om de vraag van de Amerikaanse ambassadeur te beantwoorden en meer soldaten naar Afghanistan te sturen. Als dat gebeurt, schiet er natuurlijk niet veel over van de “civiele surge” van Vanackere, terwijl zijn collega De Crem in dat geval wel over een surge zou kunnen spreken.
Tijdens een gesprek dat MO* had met de Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlands Beleid van de EU, barones Ashton, wou die ook geen uitspraak doen over een sterke stijging van Europese middelen voor civiele programma’s in Afghanistan. ‘We moeten er eerst en vooral voor zorgen dat de huidige middelen goed besteed worden en dat we kunnen voortbouwen op de realisaties van de voorbije jaren’, aldus Ashton.
Ook VN-vertegenwoordiger Kai Eide onderlijnde dat de huidige middelen beter besteed moeten worden: ‘Er gaat nu véél te veel geld naar quick-impact projecten. Wat we nodig hebben, zijn investeringen in instellingen die de Afghanen in staat stellen hun land zelf te besturen en in projecten die voor een duurzame economische groei zorgen.’

Iran bederft het feestje

Na de frauduleuze verkiezingen van september 2009 zat de relatie tussen Hamid Karzai en zijn internationale steunverleners op een historisch dieptepunt. Steeds vaker en steeds luider werd gezegd dat de president niet alleen zijn eigen credibiliteit verloren was, maar ook de legitimiteit van de westerse aanwezigheid schaadde. Van die scherpe woorden was in Londen alweer niets te merken. ‘Karzai is misschien niet de meest ideale gesprekspartner, maar in internationale relaties kan je die gesprekspartners jammer genoeg niet zelf kiezen’, zei minister Vanackere -die weet waarover hij spreekt sinds hij vorige week in Congo en Rwanda op bezoek was.
De sfeer van grote eensgezindheid werd alleen vertroebeld door de ostentatieve afwezigheid van Iran. Daarover ondervraagd zei de Britse buitenlandminister David Miliband dat hij het erg jammer vond dat Iran de uitnodiging voor de conferentie afgewezen had, vooral omdat de Iraanse regering volgens hem zeer goed beseft dat het land schade lijdt door zowel het aanslepende conflict als de enorm gegroeide drugshandel. ‘Iran moet beseffen dat het niet het slachtoffer is van de samenzwering van andere landen, maar de auteur van zijn eigen moeilijkheden’, besloot Miliband ongewoon scherp.
De Afghaanse regering is de voorbije dagen ook afgeweken van haar traditionele positieve relatie met Teheran en heeft Iran er van beschuldigd de opstand te steunen. Die nieuwe positie zal zeker verder bijdragen tot het gevoel van omsingeling dat de Iraanse president Ahmedinejad reeds cultiveert.