Afghaanse krijgsheren blokkeren mensenrechtenrapport

Het rapport Conflict Mapping in Aghanistan Since 1978 moet antwoorden bieden aan de nabestaanden van een miljoen mensen die in de afgelopen dertig jaar werden vermoord en 1,3 miljoen mensen die gehandicapt raakten door het geweld.

Aan het rapport is zes jaar gewerkt door veertig onderzoekers en de Afghaanse Onafhankelijke Mensenrechtencommissie (AIHRC).

Op 22 juli berichtte de New York Times voor het eerst dat de informatie mogelijk niet openbaar wordt gemaakt.

De onderzoekers hebben een document van 800 pagina’s samengesteld, met onder meer bewijs van 180 massagraven, moorden op burgers en gevangenen, willekeurige arrestaties, gedwongen verdwijningen en verwoesting van steden en dorpen.

De feiten riepen al snel de woede op van machtige mensen binnen de Afghaanse regering. De eerste vice-minister, Marshal Fahim, werd woedend omdat zijn naam tussen 500 namen stond die gelinkt werden aan de massamoorden op strijders en burgers tussen 1992 en 1996.

Afgezwakt rapport

Mensenrechtenactivisten en burgerorganisaties zitten nu in een lastig parket. Ze willen dat het recht zegeviert, maar de politieke realiteit dwingt hen te accepteren dat het rapport in de la blijft liggen als er namen van prominente figuren zoals Abdul Rashid Dostum, Abdul Karim Khalili en Gulbudding Hekmetyar - en zelfs Achmed Sjah Massoud - in voorkomen. Massoud speelde en belangrijke rol bij het verdrijven van het Sovjet-leger uit Afghanistan en vocht later met de Noordelijke Alliantie tegen de taliban.

“Zelfs een afgezwakt rapport zonder namen is beter dan geen rapport”, zegt Josh Sjahryar, een Afghaanse verslaggever van EA WorldView, een online publicatie over mensenrechten.

Buitenlandse mensenrechtenactivisten lijken eveneens te kiezen voor de publicatie van een gecensureerd rapport waaruit de namen van de belangrijkste krijgsheren worden verwijderd, vanwege de etnische en tribale spanningen in het land.

Amnestiewet

John Sifton, Azië-directeur van mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch, heeft diverse conceptversies van het rapport gezien. Hij zegt dat in de laatste versie van het document de namen van de daders van wreedheden zijn verwijderd. 

“De meeste Afghanen kunnen zelf de witte plekken wel invullen”, zei Sifton tegen de Arabische nieuwszender Al Jazeera. De krijgsheren en hun misdaden zijn volgens hem alom bekend onder de Afghanen.

Specifieke krijgsheren aanklagen, ondanks het feit dat ze overduidelijk misdaden hebben begaan, is vermoedelijk niet effectief, zeggen critici, omdat er in 2007 een amnestiewet is aangenomen.

De manier waarop die wet werd aangenomen, laat zien dat veel mensen die in het rapport genoemd worden, nog veel macht hebben. “Ze hebben nu meer macht en meer geld dan tijdens de burgeroorlog”, zegt Mirwais Wardak, directeur van de Peace Training and Research Organisation (PTRO), een ngo in Kaboel.

Verzoening

Sommige mensen denken dat een rapport zonder namen een stap op weg naar nationale eenheid en verzoening kan zijn.

Gedetailleerde informatie over wreedheden tegen alle etnische groepen “kan de Afghaanse perceptie over wie zij denken dat geleden heeft” veranderen, zegt Sjahryar.

Ook in eerdere rapporten werden al mensenrechtenschendingen aan de kaak gesteld. Dit rapport is echter anders, “omdat het lijden nu officieel erkend wordt door de staat, wie er dan ook maar verantwoordelijk voor is geweest”, zegt hij.