Lees later

In sommige landen ben je te allen tijde oorlogsjournalist

De boottocht van Rio Dulce naar Livingston aan de Caraïbische kust voert me weg van Guatemala. Terwijl ik naar het veranderende landschap kijk – de bergen vervlakken en de temperaturen stijgen – denk ik terug aan de voorbije weken. Vooral het gesprek in Guatemala City met een voormalige journalist spookt door mijn hoofd.

Fien Van den Steen . 18 december 2015

Een politieagente aan het werk in Guatemala. Surizar (CC BY-SA 2.0)
De verscheidenheid van Guatemala is niet alleen zichtbaar in het landschap. © Fien Van den Steen
Guatemala, een land tussen hoop en angst. De protestacties die leidden tot de val van de regering vormden een treffend voorbeeld. © Fien Van den Steen
Livingston. De boottocht voert me weg van Guatemala, tijd om na te denken. © Fien Van den Steen
Op de gemoedelijke patio van MOJOCA is er niet alleen plaats voor de jongeren en hun toekomst. De twee jeugdvrienden halen er herinneringen op en filosoferen er over de toekomst van het land. © Fien Van den Steen
Elk spoor van zijn verleden verbleekt bij het enthousiasme en de trots waarmee hij zijn naaikunsten demonstreert. © Fien Van den Steen
MOJOCA, door zelf verantwoordelijkheid te nemen en te krijgen, een waardige toekomst creëren. © Fien Van den Steen

‘Wat is jouw indruk van mijn land,’ vraagt hij. Zijn grijze wenkbrouwen fronsend. De man die ooit als journalist werkte, kijkt me doorgrondend aan. Ik neem de tijd om na te denken. Na drie weken heb ik zo veel indrukken opgedaan, zo’n verscheidenheid gezien, dat ik mijn idee over Guatemala onmogelijk in een zin kan vatten.

Verscheidenheid troef

Er schieten allerlei beelden door mijn hoofd. Verschillende landschappen. Verschillende klimaattypes. Verschillende mensen vooral. Steden en bergdorpjes. Uitgestrekte, rustgevende meren en ruw vulkanisch gebergte. Hoop en angst. Schoonheid en een donkere schaduwkant.

Ik kijk hem aan. Voel mijn gezicht een grimas maken. Tussen glimlachen en een krop in mijn keel krijgen. ‘Eerlijk, Guatemala is een prachtig land.’ Zijn ogen fonkelen. ‘Maar.’ Ik aarzel even. Durf ik dit wel te zeggen. ‘Maar,’ herhaalt hij. ‘Maar het doet me tegelijkertijd zo veel verdriet om te zien hoe hard de bevolking lijdt. De armoede. De corruptie. De angst van de activistes.’ Hij slaat zijn ogen neer. Ze fonkelen. Dit keer niet van blijdschap. Hij slikt de opkomende tranen weg.

Guatemala, een land tussen hoop en angst. De protestacties die leidden tot de val van de regering vormden een treffend voorbeeld.

© Fien Van den Steen

‘Je hebt gelijk,’ zegt hij. ‘Hierover was ik net met Felipe aan het praten. We leven in een prachtig land, maar er is zo veel dat zou moeten veranderen. Mensen schuiven de verantwoordelijkheid door naar iemand anders. Naar de overheid. Naar de instituties. Ze wachten tot ze veranderingen voor hun realiseren. Ik wacht niet. Ik wil zelf daden stellen. Ik neem zelf verantwoordelijkheid op en vraag me af wat IK kan doen.’ Hij wijst naar het gebouw rond de patio waarop we staan: ‘Dat is wat we moeten doen.’

MOJOCA, eigenwaarde en verantwoordelijkheid

We staan op het binnenplein van een van de casas van MOJOCA (Asociacion Movimiento de los Jovenes de la Calle). Een organisatie die zich inzet om jongeren van straat te halen. Geleid door een gedreven team dat jongeren in uitzichtloze situaties een toekomstperspectief wil geven. Na de selecties – die vooral peilt naar motivatie, verantwoordelijkheid en zelfrealisatie – worden de jongeren opgenomen in het traject. Een totaalpakket. Ze doorlopen verschillend etappes op weg naar zelfrealisatie, verantwoordelijkheid en eigenwaarde.

‘Hierin is MOJOCA uniek,’ vult de grijsaard aan. ‘Het is geen institutie die de jongeren van straat haalt. Het is een organisatie de jongeren begeleidt. Hun eigen talenten helpt ontwikkelen en beroep doet op hun eigen vermogen.’ Zelfrealisatie en eigenwaarde dus. Daarvan getuigen de twee jongens in het naaiatelier. Na een basisvorming krijgen de jongeren een beroep aangeleerd. Onafhankelijk en zelvoorzienend. Wederom niet dankzij een insitutitie, naar dankzij hun eigen vermogen, geraken ze van de straat af.

Trots tonen de jonge mannen welke items ze gemaakt hebben. Tassen, laptopcases, portefeuilles, sleutelhangers, in alle kleuren.

‘Noem maar op, wij maken het,’ zegt hij trots. Morgen gaan ze hun producten verkopen op de markt in Xela. Zelfvoorzienend. Terwijl ze afstand nemen van hun verleden, blijven hun tatoeages als een brandmerk van het vroegere bendeleven pijnlijk zichtbaar. Maar de trots en vreugde die deze heren uitstralen doen de harde lijnen vervagen.

Slechte tijden voor journalistiek

‘Ik bewonder het werk van MOJOCA,’ zet de oude man zijn betoog verder. ‘Het zijn deze kleine initiatieven die het verschil kunnen en moeten maken. Vooral in deze tijden.’ Hij hapert even. ‘Ik was ooit journalist. In de tijd van de oorlog in Nicaragua. We dachten dat we konden schrijven wat we wilden. Kritische stukken. Analyses. Opinies. Maar in praktijk was het net iets anders. Weet je nog, mi jefe?’ vraagt hij aan Felipe – zijn jeugdvriend, samen opgegroeid en nu samen oud wordend op deze bank. ‘Doodgeschoten. Op straat.’ Hij slaat zijn ogen neer. Tranen wellen op. ‘Gewoon omdat hij journalist was. Omdat hij informatie verspreidde. Tegen het systeem.’ Stilte. De drie mannen delen hun verdriet. Ze zeggen niets. ‘Het is geen periode om journalist te zijn. Ik ben ermee gestopt.’

Woorden schieten nu toch te kort. Geschreven. Gesproken. Ik denk zelf aan het beroep van journalist. Ik denk dat we ons gelukkig mogen prijzen in Belgie. Het aantal journalisten dat op straat doodgeschoten wordt om zijn mening te verkondigen lijkt me er onbestaande. Laat staan dat we onze families en geliefden in direct gevaar brengen door het uitoefenen van ons beroep. Maar in sommige landen ben je te allen tijde oorlogsjournalist.

Nood aan meer MO*? Schrijf je in op onze nieuwsbrieven