Gespannen derde verkiezingsdebat over binnenlandse en buitenlandse politiek

Op het vlak van de nucleaire kwestie waren Jalili en Qalibaf de kandidaten van de harde lijn die iedere nieuwe onderhandelingsronde met het Westen en eventuele compromissen principieel afwezen. Hun boodschap was: volhouden, we hebben de andere landen niet nodig, de sancties zullen ons niet klein krijgen. Hun positie ligt zo volledig in lijn met die van Ayatollah Khamenei. De andere kandidaten namen een ofwel meer gematigde toon aan, ofwel ze riepen op tot een complete ommekeer in de huidige koers. 

Nucleaire kwestie

In principe heeft de Iraanse president weinig zeggenschap over buitenlands beleid en nucleaire ontwikkeling, dit is volledig het domein van Opperste Leider Khamenei. In de praktijk blijkt toch dat een president wel degelijk een verschil kan maken. Zo was er onder de eerder progressieve president Mohammed Khatami een duidelijke detente in de relaties met het Westen. Men stond toen ook zeer dicht bij een akkoord over de nucleaire kwestie. Toponderhandelaar in die tijd was huidig presidentskandidaat Hassan Rouhani, huidig toponderhandelaar is tegenkandidaat Saeed Jalili. Het is dan ook geen verrassing dat het debat vrijdag zich vaak toespitste op een bitsig debat tussen beide heren over het al dan niet succes van de voorbije onderhandelingen. Een grappig moment was toen Rouhani verwees naar het boek The Age of Deception van de Egyptenaar en voormalig voormalig hoofd van het Internationaal Atoomagentschap Mohammed El-Baradei. Volgens Rouhani blijkt uit het boek dat de strategie van Khatami succesvol was, en dat El-Baradei veel lof over had voor Khatami. Prompt verwees Jalili naar een specifieke pagina (“zie pagina 175!”) van het boek waaruit moet blijken dat de Westerse landen niet te vertrouwen zijn en Iran keer op keer een mes in de rug steken.

Het debat tussen beide heren ging nog wel even door, tot ergernis van een aantal kandidaten. Zo veroordeelden kandidaten Mohsen Rezae en Ali Akbar Velayati de volgens hen radicale posities van zowel de hardliners als de hervormers en namen eerder een tussenpositie in. Rezae bijvoorbeeld stelde dat Iran geen toegevingen mag doen op zijn nucleair programma, maar wel de andere landen moet overtuigen van zijn goede bedoelingen en er naar moet streven de relaties met het Westen te verbeteren. Deze stelling kon rekenen op de hoon van Jalili en Rouhani, die hem ervan beschuldigden zichzelf tegen te spreken. Opvallend: behalve hardliners Jalili en Mohammed Bagher Qalibaf leken alle andere 6 kandidaten er van overtuigd dat de nucleaire strategie van de voorbije jaren een absolute mislukking is.

Geweld tegen betogers

Maar er werd ook gediscussieerd over de Iraanse traditie van het gewelddadig neerslaan van studenten– en andere protesten. Burgemeester van Tehran Qalibaf sprak over zijn verleden bij de Revolutionaire Garde. Hij ontkende ooit geweld te hebben gebruikt tegen studenten. Nochtans dook een recente video op waarin hij ten aanzien van het paramilitaire korps van de Revolutionaire Garde opschepte over zijn gewelddadigheid en efficiëntie in het neerslaan van opstanden, en passant meedelend dat hij persoonlijk betogers had geslagen met een houten stok. De discussie was al bij al verrassend vrij en vrank; presidentskandidaat en hervormer Mohammed Reza Aref bijvoorbeeld liet zich kritisch uit over het geweld gebruikt tegen de Groene Beweging in 2009. Een voorzichtig positief signaal, temeer ook omdat niemand van de kandidaten zich geroepen voelde het geweld openlijk goed te praten

Ondertussen wordt er gesuggereerd of er niet alsnog een vierde televisiedebat moet komen. De televisiedebatten lijken hier wel degelijk een grote invloed te hebben. Zo valt de stijgende populariteit van aanvankelijke outsider en hervormer Rouhani te verklaren aan de hand van zijn sterke televisieoptreden. Recente polls plaatsen hem zelf als één van de koplopers, hoewel het raden is naar de betrouwbaarheid van die polls. Voorlopig kijken oppositiekopstukken en ex-presidenten Khatami en Rafsanjani de kat uit de boom en steunen ze Rouhani niet openlijk. Maar als hij de 1^ste ronde overleeft zou hier wel eens verandering in komen. Polls indiceren ondertussen ook dat er nog steeds zeer veel onbesliste kiezers zijn. Dit kon ik zelf aan de lijve ondervinden telkens ik aan Iraniërs vraag of en voor wie ze gaan stemmen. Ze twijfelen meestal tussen een stuk 2 of 3 kandidaten. Wie deze zwevende kiezers kan binnenhalen heeft half gewonnen. In 2005 won Ahmadinejad compleet onverwacht de verkiezingen ten koste van topfavoriet Rafsanjani. De verkiezingen kunnen dus wel eens op het laatste nippertje op een verrassing uitdraaien.