De Braziliaanse versie van 'Wie gelooft die mensen nog?'

Politici, niet te vertrouwen!

Als ik met Brazilianen praat, valt het me altijd op hoe weinig vertrouwen ze in politici hebben. Een onderzoek van 2012 bevestigt wat al langer geweten is: 22 % van de bevolking heeft nog vertrouwen in het Nationaal Congres en 5 % in de politieke partijen. De dagelijkse, breed uitgesmeerde fraudeberichten in de pers zullen hier wel niet vreemd aan zijn.

De honderdduizenden mensen die deze weken in Braziliaanse steden de apathie doorbreken, zijn hier ongetwijfeld een uiting van. Eindelijk, al dreigt het gevaar dat de volksopstand door rechtse krachten wordt gemanipuleerd.

Wie springt er als te vertrouwen instituut opvallend uit? Het leger met 73 %, de katholieke kerk met 56 %, het openbaar ministerie met 55 %, grote bedrijven 45 %, geschreven pers 44 %. Dat zou bij ons toch wel eens iets anders kunnen liggen.

De coördinatrice van de studie, Luciana Gross Cunha, zegt dat internationale onderzoeken aantonen dat Brazilië één van de landen in Latijns-Amerika is waar de bevolking het minst vertrouwen heeft in de democratie als politiek systeem: “Er is geen heldere relatie tussen het publieke terrein en privé. De privatisering van het publieke domineert nog. Die instituten worden altijd gezien als de ander, een ‘ik heb van hen niets te verwachten’.”

Ik vraag me soms af of ook het verdringen van meer dan drie eeuwen slavernij en twee dictaturen niet meespeelt in de argwaan tegen al wat overheid is. Brazilië heeft pas anno 2012, 27 jaar na het beëindigen van de laatste dictatuur, een waarheidscommissie aangesteld. Om de waarheid van die gruwel eindelijk onder ogen te zien. Als één van de laatste landen van Latijns-Amerika.

Uit hetzelfde onderzoek blijkt ook dat drie op de vijf mensen geen vertrouwen hebben in de politie. Het grootste wantrouwen leeft bij jongeren en armen. Het vertrouwen neemt toe bij middenklassers en vooral bij rijken. Qua leeftijd is het goedgevoel het hoogst bij 60-plussers, alhoewel bij deze bevolkingsgroep toch maar 50 % een hoge pet op heeft over het instituut politie.

Het is normaal dat de armere bevolking minder in de integriteit van de politie kan geloven, want tegen hen worden de diverse corpsen ingezet in de strijd tegen misdrijven. De rijken roepen de politie in ter bescherming van hun afgeschermde bezittingen. Velen leven op luxueuze eilanden in de stad, met privé-bewaking. In São Paulo verplaatsen de allerrijksten zich per helikopter. Om niet in de file te moeten staan, maar ook om niet met armoede geconfronteerd te worden.

Groeiend milieubewustzijn

In het vooruitzicht van Rio+20 verschenen er ook studies over het groeiende milieubewustzijn van de gemiddelde Braziliaan. Uit een Ibope-onderzoek blijkt anno 2011 94 % van de bevolking bezorgd te zijn om het milieu. In 2010 ging het om 80 %.

44 % van de geïnterviewden vindt dat milieubescherming meer prioriteit moet krijgen dan wel economische groei. De ontbossing houdt de Brazilianen het meest bezig, namelijk 53 %. Op de tweede plaats komt de watervervuiling met 44 % en de opwarming van de aarde met 30 %.

Het vreemde is wel dat 38 % van de ondervraagden vindt dat de industrie de hoofdverantwoordelijke van de globale opwarming is, terwijl het in werkelijkheid de ontbossing is, althans wat Brazilië betreft. Blijkbaar worden de verbanden niet gezien. Bijvoorbeeld doordat de Cerrado in een versneld tempo wordt volgezet met eucalyptus-suikerriet-soja, komt de eeuwenoude positie van het rund in het gedrang. Rundveehouders wijken daarom uit naar het Amazonegebied. De ethanolsector benadrukt altijd dat ze maar suikerriet zetten op al ontgonnen of gedegradeerde grond. Ook zij zien het verband niet tussen hun ‘groene’ opmars en de ontbossing hogerop in het land. Of beter: ze ontkennen het.

Het uithollen van de ‘código florestal’ (de nieuwe boswet), de omkoperij, het ondermaatse basisonderwijs en de tweedeling in de gezondheidszorg zijn niet van dien aard om het vertrouwen in de politici te doen toenemen.