Flexibele arbeidscontracten zijn schering en inslag in de publieke sector in Guatemala

Wanneer begon je te werken bij COPREDEH?

Brenda: ik ben op 2 januari 2009 aan het werk gegaan. Het is misschien goed om weten dat bij het aantreden van een nieuwe regering in Guatemala, vele overheidsinstellingen hun personeelsbestand quasi totaal veranderen. Zo komt het dat ik samen met een hele groep nieuwe werkkrachten aangenomen werd begin 2009. Eind 2012 ben ik opgestapt, onder andere omdat men mij al liet verstaan dat ik mijn job zeer waarschijnlijk zou verliezen bij het aantreden van de nieuwe President Otto Perez Molina in januari 2013.

Een job bij de overheid is een comfortabele job, zeggen velen snel. Wat was de situatie op de werkvloer bij COPREDEH?

Brenda: In de publieke sector in Guatemala heb je ruwweg 3 opties. Je hebt de contracten van onbepaalde duur met alle legale en extralegale voordelen, dat is het ”contract 011”. Daarnaast heb je de contracten van bepaalde duur, meestal met een looptijd van 1 jaar, die toegang geven tot enkele legale voordelen (zoals sociale zekerheid) maar de betrokken werknemers kunnen op staande voet ontslaan worden zonder recht op een ontslagvergoeding. Dat is het ”contract 022”. En tenslotte is er het ”contract 029”, in welk geval je als consultant aangeworven wordt: in dat geval, ben je dus een zelfstandige en moet je elke maand een activiteitenrapport afleveren en op basis daarvan krijg je je loon uitbetaald.

Bij COPREDEH werken alles tezamen 150 mensen, hoofdzetel en lokale kantoren samen gerekend. Daarvan hebben 29 personeelsleden een contract van onbepaalde duur, 30 een contract van bepaalde duur en de overige 89 werken als consultant. Je mag dus wel stellen dat de situatie op onze werkvloer erg instabiel was. Bovendien weegt dit op mensen, omdat de grote meerderheid niet wist of ze de dag erop nog een job zouden hebben.

Daar wilde je iets aan veranderen, hoe ben je daaraan begonnen?

Brenda: in het begin waren we slechts met een 10-tal mensen die af en toe samenkwamen, het is met dat groepje dat we die situatie een beetje in kaart brachten. Toen kwamen we er ook achter dat sommige werknemers met een contract van onbepaalde duur zelfs niet het minimumloon betaald kregen. Kortom, iedereen had wel zo zijn of haar problemen. En dus besloten we om een vakbond op te richten. Met de hulp van de CGTG organiseerden we een ”Algemene Vergadering” in november 2011. 43 werknemers sloten zich meteen aan, anderen durfden jammer genoeg niet uit schrik voor represailles. We hebben meteen de nodige documenten overgemaakt aan het Ministerie van Arbeid om onze erkenning te krijgen.

Hoe reageerde de werkgever?

Brenda: erg blij waren ze niet maar ze konden ons, als mensenrechteninstelling, ook niet tegenhouden. Bovendien begint 10 dagen na de indiening van onze aanvraag tot erkenning van onze vakbond bij het Ministerie van Werk, een periode van wettelijke bescherming tegen ontslag te lopen voor alle aangesloten leden van de vakbond. Dat gaf ons de mogelijkheid om de overige werknemers te informeren en te sensibilseren.

Maar die andere werknemers zouden, zelfs als ze zich vanaf die dag zouden aansluiten, niet meer genieten van dezelfde wettelijke bescherming?

Brenda: klopt, vandaar dat we als volgt te werk zijn gegaan. Onze voornaamste eisen waren een contract van onbepaalde duur voor alle werknemers en een correct salaris op basis van de geldende barema’s. Die eisen hebben we in februari 2012 overgemaakt aan de directie, in naam van de reeds aangesloten leden. De directie krijgt dan 30 dagen de tijd om te reageren. Hun reactie was, zoals te verwachten, dat er geen budget was om iedereen dezelfde arbeidsvoorwaarden te verschaffen.

We namen natuurlijk geen genoegen met dit antwoord en stapten op 8 maart 2012 naar de rechtbank. Dat gaf ons het voordeel om de klacht neer te leggen in naam van alle 150 werknemers, en dus onze eisen voor iedereen te bepleiten. Bovendien, terwijl zo een gerechtelijke procedure over een arbeidsconflict hangende is, is ook iedereen beschermd tegen ontslag. Dus vanaf dat moment waren niet enkel de reeds aangesloten leden van de vakbond beschermd maar ook alle andere werknemers.

Maar toen botsten jullie op het gerechtelijke apparaat in Guatemala, dat ook een bedenkelijke reputatie heeft, nietwaar?

Brenda: we werden werkelijk op alle fronten tegengewerkt door het justitiële apparaat. De rechter bleef maar om bijkomende informatie vragen, en gaf ons daar slechts 24u de tijd voor wat betekent dat je meteen in gang moet schieten. Want 1 deadline missen, betekent dat je klacht niet ontvankelijk is. Gelukkig kregen we ook hulp van mensen met ervaring in zulke dossiers. Na ettelijke maanden van vragen en antwoorden, stelde de rechter botweg dat wij COPREDEH niet in gebreke konden stellen: omdat dit een overheidsinstelling is, moeten wij de overheid als dusdanig in gebreke stellen. Toen wisten we dat we de zaak zouden verliezen. Want nu kon elke ”belanghebbende” overheidsinstelling zich tegen ons keren. Dat gebeurde en de rechter besloot om onze klacht te seponeren.

Ondanks dat alles, blijf je wel geloven in jullie aanpak? 

Brenda: absoluut, we hebben hier als groep ook erg veel uit geleerd. Je mag niet vergeten dat velen die erbij betrokken waren, nu op andere plekken met dezelfde strategie aan de slag gaan. En diegenen die nu nog bij COPREDEH werken, onderhandelen ook vandaag nog steeds over betere werkomstandigheden. Bovendien hebben CGTG en CUSG verschillende klachten binnengedaan bij de ILO over de erg moeizame erkenning van vakbonden in ons land. Hopelijk komt dit punt ook dit jaar nog ter sprake tijdens de Normencommissie.

Bio

Brenda Elizabeth Justiniano Castañeda is militante en nationaal verantwoordelijke bij de JOC Guatemala (onze KAJ). Zij werkte zelf ongeveer 4 jaren bij COPREDEH, anderhalf jaar als consultant, vervolgens met een contract van bepaalde duur. Ze reisde dit jaar mee in de delegatie van Wereldsolidariteit (WSM) en de Internationale Christelijke Arbeidsjongeren (IKAJ) en volgde er de ”Commissie over tewerkstelling en sociale bescherming in de nieuwe demografische context”.

Bart Verstraeten