Obama's Irak

Soennieten en sjiieten

Toen Amerika Saddam Hoessein van zijn troon stootte werden alle aanhangers van zijn Ba’ath-partij afgezet en vervangen door Saddams tegenstanders: de sjiieten. Deze groep heeft al altijd een meerderheid gevormd in Irak, maar werd met harde hand onderdrukt door Saddams regime, dat op de soennieten steunde. Door deze bruuske machtswissel kwamen de soennieten in opstand. Ze bestookten sjiietische steden, verjoegen mensen uit hun huizen en staken hun moskeeën in brand. Ook op Amerikaanse doelwitten werden aanslagen gepleegd door deze verzetsgroeperingen. De sjiietische bevolking voelde zich in de steek gelaten door de Amerikanen. Een sjiiet vertelt: ‘ze [de Amerikanen] beweerden dat ze geen idee hadden waar de beschietingen vandaan kwamen.’ Tegelijkertijd lieten ook de sjiieten van zich horen. Na jarenlange onderdrukking wilden ze wraak nemen op hun onderdrukkers, de soennieten.

Moqtada en Al qaida

De sjiietische leider Moqtada Al-Sadr werd intussen immens populair bij de bevolking en dat maakte de Amerikanen wat zenuwachtig. Deze leider behoort immers tot dezelfde religieuze strekking als Amerika’s grote aartsvijand, Iran. Al-Sadr riep op een bepaald moment zijn volgelingen op tot een gewapende opstand. Hij won in enkele dagen de controle over bepaalde steden terug en de soennieten moesten toegeven dat ze de burgeroorlog verloren hadden. Al-Sadr kwam terzelfdertijd ook in opstand tegen de Amerikaanse bezetter en tegen de Iraakse regering, hoewel die ook sjiietisch is. De burgeroorlog woedt dus niet alleen tussen soennieten en sjiieten, maar ook tussen sjiieten onderling. Daarbovenop kwamen ook nog eens strijders van Al-Qaida in grote getale naar Irak afgezakt omdat ze ervan overtuigd zijn dat de heilige oorlog tegen de Amerikanen daar wordt gestreden.

Terug naar Saddam

De Amerikanen begonnen dan maar soennitische groeperingen in te lijven voor beveiligingstaken. De meesten onder hen hadden ervaring in deze sector, want ook onder Saddam garandeerden ze de veiligheid van hun leider en zijn entourage. Dat dit dezelfde mannen zijn die verzetsgroepen vormden en aanslagen pleegden, speelt blijkbaar een mindere rol. Een legerkapitein antwoordde op deze vaststelling dat je inderdaad nooit honderd procent zeker kan weten waar iemand vandaan komt en wat zijn verleden is. Deze mannen verzekeren momenteel de veiligheid in Bagdad, hun loon betaald door de Amerikanen of door de Iraakse regering.

Muren rond wijken

Een andere manier om de veiligheid te garanderen in Bagdad is het bouwen van muren rond bepaalde wijken. Op die manier is er maar één uitgang en kunnen Amerikanen en soennitische veiligheidsagenten controleren wie en wat er in en uit de wijk gaat. Ook de sjiieten die in de regering zitten vinden de muren rond de (armere) sjiietische wijken een goede zaak. Ze hopen er de macht van Al-Sadr mee te breken. Een man toont aan de filmmakers een strook land van enkele kilometer naast de muur: ‘hier stonden allemaal fabrieken, de ene naast de andere. Nu zijn die allemaal gesloten.’ Een economisch drama, dus.

Amerika moet blijven

De huidige machtsverhoudingen in Irak zijn om het zacht uit te drukken behoorlijk onstabiel. Enkele geinterviewden beschrijven het zo: ‘Irak bestaat op dit moment enkel omdat de Amerikanen de boel bijeenhouden. Als ze weg zijn, zal het niet lang duren voor de boel in elkaar stuikt.’ Bepaalde Iraakse groeperingen werken op dit moment samen met de Amerikanen omdat ze daar zelf belang bij hebben. Over de soennieten zei een gewezen Amerikaanse defensieadviseur: ‘de enige vrienden die ze daar nog hebben zijn de Amerikanen.’ En ook de Iraakse regering is bang dat ze na het vertrek van de Amerikanen al hun macht zullen kwijt zijn. Benieuwd hoe Obama dit probleem aanpakt voor hij de troepen definitief uit Irak wegtrekt.

Onschuldig gevangen

Over naar Umm Qassr, een havenstad in Zuidelijk Irak. Daar bevindt zich Camp Bucca, een gevangenenkamp in de woestijn onder leiding van Amerikanen. In Irak zitten momenteel nog zo’n 10.000 Iraakse gevangenen in Amerikaanse gevangenissen. Veelal zonder te weten waarom, zonder enige aanklacht. Meestal werden ze uit hun huizen geplukt door Amerikaanse troepen. Enkele Irak-veteranen vertellen hetzelfde verhaal: ‘Gelijk wie kon aan ons komen vertellen dat hij een persoon kende die bommen maakte of die de Amerikanen haatte en iets van plan was. Dergelijke getuigenissen werden niet gecheckt, er werd onmiddellijk ingegrepen. We reden op het huis van de verdachte af en namen hem gevangen. Aan het zoeken van eventueel bewijsmateriaal werd weinig aandacht besteed. Enkele loszittende electriciteitsdraden in zijn huis konden al voldoende zijn. Vele van de Amerikaanse soldaten beschouwen elke Irakees als de vijand. Het kon hen gestolen worden of een persoon nu schuldig was of niet, we pakten iedereen op waarover we een getuigenis kregen. Ik zou in de verste verte geen schatting kunnen maken van het percentage onschuldige Irakezen in Amerikaanse gevangenenkampen. Het moeten er enorm veel zijn.’

Schilderen en tekenen

De Amerikanen beroepen zich voor het gevangennemen van deze mensen zonder duidelijke aanklacht op een bijlage van een artikel van een VN-verklaring waarin staat dat mensen ook mogen opgepakt worden als ze ‘een bedreiging vormen voor de veiligheid’. Wanneer er in een straat iets verdachts gebeurde, werden alle mannen die toevallig in de buurt stonden meegenomen, waardoor het achteraf moeilijk uit te maken valt wie er onschuldig is.
Door deze manier van werken werden duizenden families uit elkaar gerukt en vielen duizenden gezinnen zonder inkomen.
Sinds de publicatie van de schandelijke foto’s uit de Abu Ghraib-gevangenis, zijn de Amerikanen -althans naar de buitenwereld toe- erg voorzichtig met de behandeling van gevangen. De filmmakers filmden hen terwijl ze schilderden, tekenden en Islamles (!) volgden…

Een ‘proces’ voor elke gevangene

Om de zes maand mogen gevangenen hun ‘zaak’ gaan verdedigen voor een soort van raad. Ze hebben niet de mogelijkheid om getuigen op te roepen en de meesten hebben ook geen idee hoe ze hun verdediging moeten aanpakken. Ze weten zelfs meestal niet waarvan ze beschuldigd worden. Drie Amerikaanse militairen bepalen dan of de gevangene nog langer moet vastzitten. In de documentaire zien we een van de militairen aan de verdachte vragen wat hij afweet van de verdachte materialen die in zijn buurt gevonden zijn. De gevangene antwoordt op zijn beurt met een vraag: ‘is dat materiaal bij mij thuis gevonden?’ Waarop de militair zegt: ‘neen, maar wel ergens in de buurt…’ Deze korte conversatie illustreert meteen wat de Irak-veteranen vertelden over het verzamelen van bewijsmateriaal.
Als de raad uiteindelijk na maanden of jaren iemand onschudig verklaart en vrijlaat en -met dertig dollar in de hand- wegstuurt, is de gevangene in kwestie meestal zijn job kwijt, zit zijn gezin volledig aan de grond en moet hij helemaal opnieuw beginnen.

Interessante artikels en links:
http://www.bignoisefilms.com/
http://indypendent.org/INDY_ISSUE_ARCHIVE/INDY_ISSUE_132/Indy132_8-9.pdf
http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/12/05/AR2008120503906_4.html