Klimaatsdoelstellingen halen in de praktijk

Landschap is een abstract begrip en afhankelijk van met wie je het er over hebt, zal je een verschillende definitie te horen krijgen. Architecten en mensen in de toeristische sector zullen het hebben over het visueel waarneembare vanaf een bepaald punt, waar het esthetische karakter en het potentieel voor recreatie op de voorgrond staat.  Een bioloog zal de link leggen tussen structuren en patronen in een gebied en de invloed die die hebben op populaties dieren en planten en hun interacties: landschapsecologie.  Een geograaf zal je uitleggen dat landschap een integrale beschrijving is van alle fysieke, biologische, socio-economische eigenschappen van een bepaald gebied.  Voor kunsthistorici is het een type schilderij.  In mijn sector, het duurzaam beheer van natuurlijke hulpbronnen, is het de mozaiek van natuurlijke ecosystemen en menselijk landgebruik, en de dynamische interacties tussen beide, in een bepaald gebied.

De Lanschapsbenadering voor duurzaam beheer focust op de processen van uitwisseling, interacties en onderlinge afhankelijkheid tussen verschillende delen van dat gebied.  Een voorbeeld vanuit de interventiezone van ons project, het district Villa Rica (100 km²): de bossen in de hoogste delen van rivierbekkens vangen regenwater op en geven het geleidelijk af, zodat er een continue aanvoer van water is naar lager gelegen gebieden.  De bossen herbergen ook een enorme diversiteit aan flora, een belangrijke voorwaarde voor de aanwezigheid van grote populaties bijen.  Het water en de bijen zijn essentieel voor de productie van kwaliteitskoffie, de motor van de lokale economie.  Ontbossing hogerop, veroorzaakt door oprukkende migratie-landbouw, heeft zo een negatieve impact op een ander deel van Villa Rica.  Behalve processen en dynamieken zijn er in het landschap ook verschillende spelers.  In dit voorbeeld: koffieboeren, veehouders, producenten van granadilla (een soort fruit), bijenkwekers, het waterbedrijf, de lokale overheid en de afdeling van het ministerie van landbouw.  Om de economie draaiende te houden, zal de lokale overheid het beheer van het district op een integrale en multisectoriële manier moeten uitstippelen.

Afgelopen weekend vond in Lima, parallel aan de COP-20, het tweede Global Lanscapes Forum plaats.  Resultaat van de samensmelting tussen landbouwdag en bosdag op de vorige COP, was het een bijeenkomst van zo’n 1600 deelnemers, voornamelijk uit milieuinstanties (met grote spelers als WWF, UNEP, IUCN), ontwikkelingssamenwerking (UNDP, FAO, Werelbank), onderzoeksinstellingen voor duurzame ontwikkeling (CGIAR), maar ook uit de financiële (Europese Investeringsbank) en privesector (Unilever).  Waar de Conference of the Parties een politieke top is waar onderhandeld wordt om nationale doelstellingen ter aanpak van klimaatsverandering vast te leggen, wordt in het GLF gezocht naar strategieën om die beloftes ook waar te kunnen maken, door toepassing van de landschapsbenadering.  Integraliteit, multisectoriële samenwerking en systeemdenken.  Een aantal hoofdthemas liepen daarbij als rode draad door de keynote speeches, discussiepanels en thematische sessies: zoeken naar synergieën tussen adaptatie en mitigatie, klimaatslimme landbouw, retributie voor ecosysteemdiensten en groene economie, REDD+, inbreng van de privesector in thema’s als duurzaamheid en klimaatsverandering.

Vooral dat laatste is een interessant gegeven.  De CEO van Unilever had het over de inspanningen van de zeer invloedrijke multinational om hun productieketens duurzamer te maken en deed een oproep aan overheden om incentieven en regelgeving uit te werken opdat andere bedrijven dat ook zouden doen.  Alle kritische opmerkingen die men daarbij kan maken terzijde, is het opmerkelijk – en positief – dat zulke grote spelers zich achter duurzaamheid scharen.  In de landschapsbenadering wordt ervan uit gegaan dat iedereen, ook de privé, samenwerkt.

Het blijft nog zoeken, en verschillende thema’s blijven controversieel (REDD+ bijvoorbeeld), maar tussen bijna alle deelnemers heerste consensus over het belang van de landschapsbenadering als sleutel voor duurzame ontwikkeling, niet enkel wat betreft klimaatsverandering, maar ook als antwoord op een hele rist andere onderling samenhangende problemen zoals vervuiling, watertekort, verlies aan biodiversiteit, landverschuivingen, overstromingen…etc. Een integrale visie, die het gekibbel over uitstoot en schuld, overstijgt. Een kader voor daadwerkelijke oplossingen.

Dit besef dat alles samenhangt en van de noodzaak voor integraal beheer is op zich niet revolutionair.  Zoals een collega het verwoordde in een van de sessies: ‘wij geografen zijn daar al meer dan honderd jaar mee bezig’. Maar desondanks wordt de benadering tot op heden zeer weinig toegepast door nationale of lokale overheden, instellingen of projecten, hoogstwaarschijnlijk doordat ze vereist dat de vele spelers met vaak zeer uiteenlopende belangen allemaal samenwerken.  De directeur van CIFOR, de internationale onderzoeksinstelling die op duurzaam bosbeheer werkt en een van de hoofdorganizatoren van het forum, zei in zijn keynote dat er op dit moment wereldwijd slechts 47 programmas of projecten zijn die de landschapsbenadering toepassen.

PRODERN is één van die programma’s. Onze doelstelling is tegen 2018 armoedevermindering teweeg brengen in vijf departementen van Peru, door een beter beheer van de enorme rijkdom aan natuurlijke hulpbronnen en ecosysteemdiensten door regionale en lokale overheden.  Om in die zeer grote interventiezone (elk departement is ongeveer even groot als België) op vijf jaar (begonnen in eind 2012) tot effectieve resultaten te komen, is het nodig een aantal goed doordachte strategieën toe te passen.  In de eerste maanden hebben we in elk departement een twee tot drietal gebieden geïdentificeerd waarbinnen we onze activiteiten concentreren.  En in elk van die gebieden werken we met de landschapsbenadering: karakterisering in termen van eco- en productiesystemen, een diagnostiek maken van de problemen, en zoeken naar integrale oplossingen om het functioneel evenwicht tussen verschillende delen en actoren in het landschap te herstellen.  Het blijft ook voor ons nog zoeken, het zijn geen eenvoudige problemen die in de interventiezone van het programma heersen (zie vorige blog), en de landschapsbenadering is complex en vereist een brede waaier aan onderling samenhangende activiteiten.  Maar het begint er wel steeds meer naar uit te zien dat het een van de weinige opties is die garant staat voor echte verandering.