De strijd voor de Pachamama

Plurinacionalismo (of Multinationaliteit) en Sumak Kawsay (of Goed Leven) waren de twee hoofdpunten van dit congres, de rode draad door het discours van alle sprekers was echter het ecologische aspect van de moderne strijd van de Latijns-Amerikaanse inheemsen.
12 jaar was ik in 1995, het jaar dat ik me voor de eerste keer bewust werd van de strijd voor meer rechten van de indigenas of inheemse bevolking in Ecuador. Dagen op voorhand werd er al gefluisterd dat er grote protesten zouden zijn in Quito. Te voet, te paard en met wagens zouden ze Quito binnen stormen om hun stem te laten horen. Quito werd elke dag een beetje meer ingekleurd door de talrijke figuren dat in de parken kampeerden in afwachting van de grote dag. Hun strijd was natuurlijk al veel langer aan de gang, vooral sinds 1990 was deze minderheidsgroep zichtbaar in het Ecuadoriaanse politieke landschap. 
Anno 2010 woon ik het spirituele openingsritueel van het congres bij om de Moeder Aarde te bedanken, samen met de 200 deelnemers uit meer dan 10 verschillende landen. Twee uur later luister ik geboeid naar de heftige toespraken op dit tweede internationale congres van de CAOI, een organisatie dat tot voor kort een belangrijke bondgenoot was van de Ecuadoriaanse president en zijn partij. Tot september 2009 verliep het bondgenootschap redelijk goed, maar een protestmars tegen olieontginningen van inheemsen waarbij een dode viel en 40 gewonden door de repressieve aanpak van de politie laaide het vuur op bij de sociale beweging.
De protesten werden sindsdien enkel maar heviger, tot in februari 2010 de CAOI verklaarde te willen breken met de regering, waarbij ze verwezen naar het belang van de multinationaliteiten staten.  President Rafael Correa riep kort nadien uit dat de inheemse bevolking separatisten waren en een bedreiging vormden voor de Ecuadoriaanse Staat, en niet begreep wat deze groep nu eigenlijk wou. Nochtans is het simpel, volgens de CAOI: ze willen dat de regering haar belofte houdt omtrent hun rechten als inheemse bevolking.
Vooral hun recht om in harmonie te leven met de Pachamama of Moeder Aarde, erkend in de Ecuadoriaanse grondwet en de Verklaring van de Verenigde Naties over de Rechten van de Inheemse Volkeren sinds 2007. En dit recht wordt bedreigd door de concessies dat de president aan het uitschrijven is aan de internationale mijn-, olie en groot voedselproducenten. Door de ontginningen en monocultivaties worden het recht op water, land en het daaraan gekoppelde recht op Goed Leven ernstig geschonden.
De indígenas zijn dus erg bezorgd over de schade dat multinationals aanrichten aan de Pachamama, en zijn bereid zich te herenigen om deze strijd nog heviger te voeren en de mogelijkheid te krijgen om hun Moeder Aarde te herstellen. Om dit te bereiken willen ze dus die multinationale staat, waarbij de verschillende etnische groepen worden erkend en politieke inspraak krijgen op alle niveaus.
“We zijn meer dan enkel decoratie van luchthavens en toeristische brochures, want wij zijn politieke actoren, hebben voorstellen en gaan deelnemen aan alle beslissingsprocessen”, verklaart de algemene coördinator van de CAOI, Miguel Paladín. Het besef dat ze daarvoor beter moeten dialogeren en zich moeten herenigen ongeacht uit welk land ze komen is er wordt ook door hem uitgesproken.
De aanwezigheid van de nationale en lokale pers is al een goed begin om een beter dialoog te voeren met de regering en de maatschappij, lijkt me. Hoewel ze beperkte toegang hebben tot het congres, want de paranoia is duidelijk merkbaar als ik me inschrijf en een spervuur aan vragen moet beantwoorden. Ze zijn erg bang voor infiltranten van de overheid, hoor ik dan.
De pers is zelf terughoudend, nadat president Correa bijna de licentie van het televisiekanaal Amazonas introk na een reportage over de eisen van de inheemse bevolking, en hij verklaarde dat dit medium zo tot geweld aanzette.
De relaties tussen de overheden en de inheemse volkeren over heel Latijns-Amerika zijn dus erg gespannen. Hoewel er op 20 jaar tijd veel veranderd is en deze groep op de politieke kaart werd gezet door organisaties zoals de CAOI, blijft de vraag of een dergelijke organisatie echt het verschil kan uitmaken.
Want intern zijn er ook conflicten, duidelijk merkbaar door de 8 uur vertraging bij het verkiezen van een nieuw bestuur voor de periode 2010-2012. Er wordt ook luid gemompeld dat er nog steeds teveel discriminatie bestaat tegenover vrouwen binnen de organisatie, nochtans een sterke aanwezige groep op dit congres.
Toch klinkt er als conclusie dat ze een geglobaliseerde en gestructureerde strijd willen voeren tegenover de verwoestende effecten van de globalisatie voor hun Pachamama. De logica is er: enkel door op alle politieke niveaus aanwezig te zijn, kunnen ze ervoor zorgen dat de natuur beter beschermd wordt. Het is dus afwachten tot er opnieuw een constructief dialoog is tussen de regering en de inheemse bevolking, zodat de nodige ecologische strijd kan verder gezet worden zonder bloedvergieten.