Chris: 'I am not at war, I am in war'

Oorlog plots realiteit

Na een vlucht van 19 uur met tussenstops in Istanbul en Johannesburg, landden we vrijdagmiddag in Kaapstad. Eenmaal uit de luchthaven springt de Tafelberg, badend in het zonlicht, meteen in het oog.

Uitgeput arriveren we in onze hostel, de Riverview Lodge in Observatory. We hielden een korte rustpauze besloten we gezamenlijk te dineren in een Italiaans restaurant. Na enkele heerlijke pasta’s en versierpogingen van de excentrieke Italiaanse eigenaar op één van mijn mannelijke metgezellen besluiten we te gaan slapen.

Na een goede nachtrust en een stevig ontbijt ga ik zaterdagochtend op verkenningstocht doorheen de stad. Met mijn camera in de hand probeer ik een beeld te schetsen van de het Zuid-Afrikaanse leven. Als ik vraag aan een marktkramer om hem in zijn stand te fotograferen, weigert hij vriendelijk. Hij vertelt me dat hij in zijn geboorteland, Congo, gezocht wordt. Met gewekte nieuwsgierigheid vertel ik hem dat ik een Belgische studente journalistiek ben en ik graag zijn verhaal wil horen. Vereerd door mijn interesse begint de marktkramer, Chris, zijn verhaal. 

Chris is geboren en getogen in Congo. Na zijn middelbare opleiding studeerde hij ICT aan de universiteit. Hij maakte deze studie nooit af omdat er in 1991 een burgeroorlog losbarste in Chris’ geboortedorp. Hij keerde terug naar huis om zijn familie te beschermen. Hij is geen soldaat dus Chris probeert zichzelf en zijn familie te beschermen zo goed als hij kan. Samen met enkele mannen uit zijn stam kocht hij wapens. In tijden van oorlog besef je nog weinig rechten hebt als mens. Chris dacht altijd dat oorlog iets was dat je enkel op televisie zag. Maar toen de eerste geweerschoten in zijn stam gelost werden, leek de oorlog plots erg dichtbij.

Franse Blauwhelmen

De ene dag hoorde Chris op televisie dat enkele rebellen in opstand komen tegen de regering. Vlak daarna breekt de hel los en vallen de opstandelingen zijn dorp binnen. Het enige wat je dan kan doen, is zelf de wapens in handen nemen om je eigen leven te verdedigen tot je dat niet meer kan en dat is erg traumatiserend. Chris maakte het me erg duidelijk dat hij geen partijen koos en gewoon wilde overleven. Hij vertelde me: ‘I was not at war, I was in war’.

Er is één moment dat Chris zich nog erg goed herinnerde. Het was de eerste keer dat hij zag hoe een man vermoord werd. Hij liep over straat toen een groepje jonge mannen een geweer op hem en enkele voorbijgangers richtten en hen geboden stil te blijven staan. Plots passeerde er een auto met twee Franse blauwhelmen. De jonge rebellen sleurden hen uit de auto. Met de geweerpunt in hun rug geduwd, werden de twee mannen op hun knieën gedwongen.

Toen verplichtten de oudsten van de groep een klein jongetje van negen jaar de mannen neer te schieten. Hij schoot de man in het hoofd, maar voordat hij zijn AK-47 op de tweede man kon richten, was die al weggelopen. Ze droegen de jongen op de tweede man te zoeken en hem te vermoorden. Het andere deel van de groep begon de dode man te bestelen. Ze ontdeden hem van elk kostbaar voorwerp dat hij bij zich had, zelfs zijn schoenen. Na een uur werd de tweede blauwhelm gevonden en doodgeschoten. Op dat moment besefte Chris dat het ieder voor zichzelf was.

7 maanden in de bush

Al snel realiseerden Chris en zijn vrienden en familie dat het niet meer veilig was in hun stam. Dus ze trokken de bush in. Zeven maanden lang schuilden ze in de bossen tot de opstand voorbij was en het weer veilig was om naar huis te keren. Het was een politieke oorlog, dus Chris en zijn familieleden waren geen rechtstreekse doelwitten. Af en toe kwamen enkele rebellen het bos in en schoten ze op hen.

Uit zelfverdediging vermoordden Chris en zijn maten iedereen die hun pad kruiste. Hij zag nooit de gezichten van zijn slachtoffers aangezien er steeds een grote afstand tussen beide partijen zat. Dit maakte het hele gebeuren makkelijker om te verwerken voor Chris. Hij kan alles goed plaatsen en deed wat moest om te overleven.

Na een halfuur is Chris uitgeput van het vertellen dus besluiten we ons gesprek af te ronden en een andere dag opnieuw af te spreken. Hij belooft me dan te vertellen over de twee andere oorlogen die hij meemaakte en zijn leven in Kaapstad.

Gangnam style

Ik besluit een wandeling door Observatory te maken samen met collega Teun en onze twee begeleidende leerkrachten, Renaat en Iris. Terwijl we over straat lopen, worden we aangeklampt door een Zuid-Koreaan. Hij heeft een klein brasserietje en biedt ons een gratis ijskoffie aan. In ruil hiervoor moeten we enkele vragen beantwoorden die ons gesteld worden door een cameraman.

Hij maakt blijkbaar een reportage over de brasserie voor nationale televisie in Zuid-Korea. Teun wordt geïnterviewd over de Zuid-Koreaanse vlag en Iris over het Zuid-Koreaanse eten. Tot slot vraagt de cameraman waaraan we denken als we Zuid-Korea horen. ‘Psy’ antwoordden we in koor. Of we het dansje van gangnam style willen doen voor nationale Zuid-Koreaanse televisie? Geen probleem, als afsluiter van onze dag tonen Renaat, Teun en ik onze beste danspassen.

Deze productie kwam tot stand in het kader van het journalistieke trainingsprogramma Beyond Your World van Thomas More Mechelen. Beyond Your World wordt financieel mogelijk gemaakt door de Europese Commissie.