Dwars door het malariaseizoen in Congo

Ons team ging aan de slag in het ziekenhuis van Lulimba toen het malariaseizoen in volle gang was. We hadden amper de tijd om onze spullen uit te pakken, want er stonden al talloze zieke kinderen op ons te wachten, en er zijn er steeds meer en meer blijven komen. We hebben ook snel ontdekt dat het ziekenhuis maar één thermometer had.

Als je de meeste tests niet kunt doen, is het in gebieden waar malaria en andere tropische ziekten endemisch zijn van essentieel belang dat je de temperatuur van patiënten kan meten. En dus holde het personeel de eerste paar dagen van de polikliniek via de kraamafdeling, over pediatrie naar interne geneeskunde, op zoek naar dat ene glazen buisje dat zo snel mogelijk onder de oksel van een futloos, koortsig kind moest zitten. Uiteindelijk hebben we nog twee extra thermometers gevonden in de medische kits van Artsen Zonder Grenzen die in onze voertuigen lagen.

Het gebrek aan thermometers is één van de vele problemen van dit ziekenhuis, dat nu bovendien het hoofd moet proberen te bieden aan de enorme toeloop van patiënten sinds ons team hier aankwam en we aankondigden dat de gezondheidszorg gratis zou zijn.

Er zijn plannen om een nieuw ziekenhuis te bouwen. Maar ondertussen gaan we met een razend tempo door onze voorraad medicijnen heen, vooral paracetamol en middelen tegen malaria. Het aantal kinderen neemt toe, en soms moeten er twee of drie een matras delen, net als moeders en vaak broers of zussen. Het ziekenhuispersoneel moet vreselijk hard werken, maar ze pakken dit avontuur aan met een stevige portie geduld en humor.

Toen ik aan een moeder vroeg of ik nog iets kon doen om haar te helpen toen ze net haar kind had bezocht, antwoordde ze in het Swahili, waarop de andere moeders lachten. De verpleegkundige van dienst, Silele, grijnsde en vertaalde: “Ze vroeg of je misschien ook de problemen met haar man zou kunnen oplossen, maar ik denk dat we vandaag genoeg gedaan hebben.”

De tekorten, en dan vooral bij het verplegend personeel, hinderen ons werk elk uur van elke dag. In het begin hadden we geen snelle malariatest (daar is blijkbaar wereldwijd een tekort aan) en de vele kinderen die kwamen aankloppen met koorts hebben ons kleine labo wat overweldigd. Het is niet meer dan een stoffig kamertje waar een enkele microscoop mooi voor het raam staat om voldoende licht te hebben om de parasieten te kunnen opsporen. De laboranten gebruiken ‘s nachts een zaklamp, die dan reflecteert op de spiegel van de microscoop.

In de operatiezaal wordt de patiënt verdoofd met ketamine, en er worden dan enkele watten over één neusgat gelegd. Als die op en neer gaan, weet de operatieploeg dat de patiënt ademt. De watten in de plaats van de pinkende, piepende machines die aan elke operatietafel in het Verenigd Koninkrijk staan: het is de perfecte illustratie waarom één bepaald Frans zinnetje hier zo vaak over de tongen rolt - Il faut se débrouiller! We moeten het maar zien te redden.

Een ziekenhuis bouwen kost tijd, en de enorme instroom van patiënten vraagt dat we snel een oplossing vinden. We hebben de afdelingen interne geneeskunde en pediatrie al weggehaald uit hun overvolle, donkere kamers, en verhuisd naar vier grote nieuwe tenten, in afwachting van het nieuwe ziekenhuis. Zo is er ook ruimte vrijgekomen voor andere diensten.

We hebben nu netten voor over het bed van elke patiënt, om te voorkomen dat muggen malaria van de ene naar de andere patiënt overbrengen. Elke afdeling heeft emmers met chloorwater, om te drinken en de handen te wassen, om kruisbesmetting te voorkomen.

Er is nu licht in het operatiekwartier, en de instrumenten zijn goed gesteriliseerd, in plaats van in snelkookpannen op houtskoolvuurtjes, zoals gebeurde toen we arriveerden. We hebben nu een generator die we kunnen gebruiken om patiënten met ademhalingsmoeilijkheden van zuurstof te voorzien. We hebben gewoon alle kinderen met koorts voor malaria behandeld, tot de snelle tests aankwamen. Toen we de gegevens van de tests begonnen te verzamelen, bleek dat 85 % onder hen positief was voor de mogelijk fatale P falciparum-variant van malaria.

Ik werd vanmorgen wakker door de donder en de ranselende regen op het tinnen dak. De regen brengt meer malaria en meer patiënten met zich mee, en bedreigt de nu al gevaarlijke zandwegen en landingsbanen waar we op vertrouwen voor de levering van de medicijnen en het materiaal die dit afgelegen ziekenhuis zo broodnodig heeft.

Chris Bird

(deze blogpost verscheen eerder op de website van The Guardian)

Dr Chris Bird is pediater en hulpverlener voor Artsen Zonder Grenzen. Hij blogt vanuit een ziekenhuis in Lulimba, een klein stadje in Congo. Voor hij geneeskunde begon te studeren, was Chris een journalist die vanuit de voormalige Sovjet-Unie en Joegoslavië verslag uitbracht.