Nigeria – ‘Als je van je leven houdt, verhuis dan’

‘Als je van je leven houdt, verhuis dan’, schreeuwden de agenten.

Duizenden mensen pakten alles wat ze konden dragen en vluchtten weg. Vervolgens kwamen enorme graafmachines aangereden. Met hun hydraulische klauwen sloegen ze de huizen in stukken vaneen. Ze lieten een ruïne achter.

De arme bewoners van de wijk werden buitengegooid zonder waarschuwing of compensatie.

In de chaos verloor Bimbo Omowole Osobe haar kinderen even uit het oog. Toen ze uren later naar de gemeenschap terugkeerde, waren haar betonnen huis en twee kleine winkeltjes verdwenen.
‘Het is zoals wanneer een vrouw met weeën binnengaat, en de baby dood geboren wordt’, zei ze. ‘Zo voelde het aan.’

De deelstaatregering van Lagos maakte Badia East in februari 2013 met de grond gelijk om plaats te maken voor een stedelijke vernieuwingszone gefinancierd door de Wereldbank, de mondiale geldschieter met armoedebestrijding als missie. De arme bewoners van de wijk werden buitengegooid zonder waarschuwing of compensatie. Ze werden aan hun lot overgelaten, in een drukke, gevaarlijke stad.

‘Niet betrokken bij de sloop’

In Lagos heeft het management van de Wereldbank ‘nagelaten om arme en kwetsbare gemeenschappen te beschermen tegen gewelddadige ontruimingen’. Tot die conclusie kwam het interne Inspectiepanel –de ombudsman van de Wereldbank zeg maar. De bankfunctionarissen hadden volgens het inspectiepanel beter moeten opvolgen wat in Badia East gebeurde, gezien de gewoonte van de lokale overheden om sloppenwijken met bulldozers plat te gooien en inwoners uit hun huizen te verjagen.

Een jaar na de ontruimingen kende de Wereldbank de overheden van Lagos een lening van 200 miljoen dollar toe als steun voor de begroting van de deelstaatregering.

De Wereldbank zei dat ze ‘zelf niet betrokken was bij de sloop’ en dat ze de lokale overheden in Lagos had aangeraden te onderhandelen met de ontheemden, wat tot compensatie had geleid voor de meerderheid van zij die beweerden dat ze schade hadden opgelopen.

In Laos heeft de overheid volgens de Wereldbank 2 gezondheidscentra gebouwd, 32 scholen en meer dan 1300 nieuwe huizen met elektriciteit en sanitaire voorzieningen –voor de duizenden mensen die plaats moesten maken voor een dam gefinancierd door de Wereldbank.

David en Goliath

In de regel kan een gemeenschap die beweert het slachtoffer te zijn van een Wereldbankproject een klacht indienen, met een onderzoek door het Inspectiepanel tot gevolg. Toen drie inwoners van Badia East echter klacht neerlegden, volgde er geen onderzoek. In plaats daarvan nodigde het Inspectiepanel de inwoners uit deel te nemen aan een pilootprogramma om geschillen te behandelen. Het programma bracht de gemeenschap in directe onderhandelingen met de Lagos-deelstaatregering.

De onderhandelingen liepen niet vlot voor de uitgezette inwoners.

Het inspectiepanel beloofde advocaat Megan Chapman, die de uitgezette inwoners verdedigde, dat als Badia East niet tevreden zou zijn met het resultaat, de gemeenschap steeds een onderzoek kon vragen – zo blijkt uit e-mails die ICIJ kon inkijken.

De onderhandelingen liepen niet vlot voor de uitgezette inwoners. De deelstaatregering van Lagos beweerde dat zij illegale krakers waren, ook al woonden sommigen al decennialang in Badia East. De regering stelde de groep een ultimatum: aanvaard een kleine betaling en teken om je rechten af te staan, of ga naar huis met lege handen.

Chapman vond dat het aanbod van de regering het hervestiginsbeleid van de Wereldbank schond, aangezien er geen sprake was van nieuwe huizen voor de ontheemden of van een compensatie die het verlies dekt. De vergoedingen die de overheid aanbood voor grote vernietigde structuren bijvoorbeeld lagen 31 procent lager dan wat ze volgens de consultants van de Wereldbank waard waren.

‘Het was zoals David en Goliath’, aldus Chapman. ‘Kleine mensen moesten het opnemen tegen een reus.’ De Wereldbank ‘heeft kwetsbare mensen echt alleen achtergelaten’.

Het ultimatum van de deelstaatregering verdeelde de gemeenschap van Badia East. De leider van Chapmans organisatie noemde het het beste aanbod dat de gemeenschap zou krijgen. Hij toonde zich tevreden met de deal. Veel inwoners en hun advocaten – waaronder Chapman – gingen niet akkoord. Maar ze konden nergens terecht voor hulp.

Misleid

Uit interne e-mails die ICIJ kon inkijken blijkt dat tegen begin 2014 de voorzitter van het Inspectiepanel, Eimi Watanabe, er al op aanstuurde dat het panel de rol van de Wereldbank in deze case niet zou onderzoeken.

Nadat ze had gehoord dat de leider van Chapmans groep tevreden was met het resultaat van de onderhandelingen, drong Watanabe er bij haar staf op aan om – vooraleer het fragiele akkoord zou sneuvelen – een officiële nota uit te vaardigen die de mogelijkheid van een onderzoek uitsloot. Dat blijkt uit interne e-mails die ICIJ kon inkijken.

‘Nota aub snel uitvaardigen vooraleer het [akkoord] sneuvelt’, schreeft Watanabe op 6 februari 2014.

De deelstaatregering van Lagos beweerde dat zij illegale krakers waren.

Watanabe’s richtlijn betekende niet onmiddellijk de doodsteek voor een onderzoek, maar de komende maanden maakte het inspectiepanel duidelijk dat het niet dieper wilde graven in de handelingen van de Wereldbank.

In juli 2014 meldden twee van de drie inwoners die de klacht hadden ingediend aan het panel dat ze ontevreden waren met de deal, en dat ze een onderzoek wilden. Het panel verwierp hun vraag en sloot de zaak af met een officiële nota die terzijde stelde dat de Wereldbank haar eigen hervestigingsnormen niet had gerespecteerd.

Volgens Chapman en andere pleitbezorgers had de Wereldbank hen misleid over het pilootprogramma, en had ze de mensen van Badia East in de steek gelaten.

Watanabe antwoordde niet op vragen van ICIJ over de Lagos-case.

De Wereldbank zei dat het Inspectiepanel de zaak had gesloten omwille van de ‘vooruitgang die was geboekt en de snelle compensatie van de ontheemde personen’.

Door Sasha Chavkin, Ben Hallman, Michael Hudson, Cécile Schilis-Gallego en Shane Shifflett. Met medewerking van Musikilu Mojeed, Besar Likmeta, Ciro Barros, Giulia Afiune, Anthony Langat, Jacob Kushner, Jeanne Baron, Barry Yeoman and Friedrich Lindenberg. Vertaling en bewerking: Kristof Clerix.