Hoofdredacteuren steken kop in het zand

‘In een lege vijver kan je niet vissen’, aldus Eric Goens, directeur informatie van VTM. Dat zei hij op de Rondetafel over journalistieke kwaliteit en interculturaliteit op de Openforumdag. Het Minderhedenforum is het niet eens met die visie.
Al sinds 2003 houden Vlaamse academici de berichtgeving over etnisch-culturele minderheden in de Vlaamse media tegen het licht. Hun negatieve conclusies werden twee jaar geleden voor het eerst optimistischer. Personen van allochtone origine komen minder eenzijdig en stereotiep in beeld dan tevoren. Een positieve trend, die echter niet de verdienste is van redacties. Wel van de veranderde samenleving. Er zijn nu immers veel meer sportlui, politici en kunstenaars van allochtone origine, en dat vertaalt zich in de vertegenwoordiging in de media.
Hoofdredacteuren Eric Goens (VTM) en Pieter Knapen(VRT) grijpen deze positieve evolutie echter aan om alle problemen met de beeldvorming van etnisch-culturele minderheden te ontkennen. ‘Er is geen groot probleem, alleen een probleem met een kleine p’, vat Eric Goens samen. Dat probleem omschrijft hij als ‘de beperking van het medium. Als we beelden tonen over Nederland, tonen we ook windmolens’. Goens erkent wel het tekort aan journalisten van allochtone origine. Amper 1% van de Vlaamse journalisten heeft een allochtone achtergrond. Maar dat heeft volgens hem niets te maken met journalistiek of redactiecultuur: ‘Het is een probleem van het onderwijs’.
Knapen ziet nog een derde dimensie: het gebrek aan allochtone experts. ‘We zoeken voortdurend experts. Mede door het onderwijs, vinden we te weinig personen van allochtone origine onder de experts.’
Even dachten we dat we in de verkeerde workshop zaten. Het kan toch niet allemaal een probleem van onderwijs zijn en niet van media? Wat dan met vertekening van de realiteit in de berichtgeving? Wat met stereotypering en eenzijdigheid? Wat met de desinformatie die je vaststelt bij het publiek omtrent interculturaliteit? ‘Geef ons de voorbeelden waar we uit de bocht gingen: je zal ze niet vinden’, daagde Eric Goens uit. ‘Ze zijn er niet.’

Verkeerde invalshoek

Het Minderhedenforum vindt dit echter een verkeerde invalshoek. ‘We vragen dat redacties zelf de hand in eigen boezem steken,’ stelt Katleen De Ridder, stafmedewerker media & diversiteit. ‘Journalisten bestempelen zichzelf als kritisch, maar in zelfkritiek scoren ze slecht. Want er is wel degelijk een probleem. Berichtgeving over etnisch-culturele minderheden is nog te veel een aaneenrijging van incidenten.’ Dat zegt De Ridder in de inleiding van deze Rondetafel.
Zou het niet beter zijn indien interculturaliteit voortaan verslaan wordt door een gespecialiseerd journalist? Interculturaliteit is immers een zeer complex thema. Er zijn vele visies, groepen en subgroepen en er is een pak historiek. Het thema kent vele invalshoeken: politiek, economisch, sociaal, cultureel en religieus. Een leek ziet door zoveel bomen het bos niet. Vergelijk de complexiteit van het thema gerust met de Belgische politiek. Redacties sturen toch ook geen leek naar de Wetstraat? Bovendien zou een gespecialiseerd journalist wel een stap verder gaan dan surfen van incident tot incident.
Pieter Knapen van de VRT is niet helemaal gekant tegen de idee van specialisatie. ‘De integratie van de nieuwsredacties is er gekomen om de experts van verschillende redacties samen te brengen.’ Maar tegelijkertijd waarschuwt hij: ‘Een redactie heeft niet de luxe om met allochtonen alleen bezig te zijn. Je moet een brede kijk behouden.’ Hij voegt toe: ‘Een gespecialiseerd journalist ontslaat de rest van de redactie niet van haar verantwoordelijkheid’. Dat laatste onderschrijft het Minderhedenforum alvast.

Divers personeelsbestand

De logische volgende vraag is of een in interculturaliteit gespecialiseerde journalist ook zelf van allochtone origine moet zijn? Iedereen is het er roerend over eens dat het in de eerste plaats een goede journalist moet zijn. Goens beweert nooit te zoeken naar een ‘Vlaamse’ of een ‘Turkse’ anker. Ook zou hij nooit uitpakken met het feit dat VTM die heeft in de persoon van Faroek Özgunes. Voor Knapen is diversiteit op een redactie niettemin belangrijk: “Je bekijkt de realiteit dan door meerdere brillen”.
Ook de Cel Diversiteit van de VRT trekt de kaart van een divers personeelsbestand. Knapen: ‘De Cel Diversiteit geeft allochtoon talent de kans om ervaring op te doen.’ De Cel Diversiteit is er gekomen nadat Tony Mary in 2003 het Diversiteitscharter ondertekende. Zou VTM ook bereid zijn om een dergelijk Charter te ondertekenen? ‘Toch wel’, aldus Goens. ‘Zolang er niets instaat waarmee we ons niet kunnen verzoenen’.
Voor alle duidelijkheid: het Minderhedenforum vindt diversiteit in het personeelsbestand van de redacties van het grootste belang. Maar het venijn zit in de staart. Zelfs met een toename van het aantal journalisten met een allochtone achtergrond zet je geen stap vooruit als de redactiecultuur niet verandert en de expertise over interculturaliteit niet toeneemt. Dat is een conditio sine qua non voor een accurate beeldvorming!
De visie van de hoofdredacteuren hierover, kennen we jammer genoeg nog steeds niet. Ze gingen er gewoonweg niet op in. De pers, die zichzelf zo graag als kritisch bestempelt, kan kortom niet om met zelfkritiek. Schijnbaar zijn ze zich niet bewust van het probleem. Het minste wat je kan concluderen is dat het hen ontbreekt aan empathie: ze slagen er niet in zich in te leven in de gevoeligheden die leven bij personen van allochtone origine. De defensieve houding kreeg ook tijdens deze Rondetafel dus de bovenhand.
En dat is jammer want zoals Fouad Gandoul aangaf in zijn reflectie: ‘Als media niet nadenken over de kenterende rol die ze kunnen spelen, gaan we nog barre tijden tegemoet’.