“De crisis van links” in een “rechts Vlaanderen”?

Een eerste belangrijke bedenking is de eerste verklaring en bijhorende oplossing van Devos voor de “crisis van links”: “de vijver voor links in Vlaanderen is nu eenmaal niet rijk gevuld”. Wat is zijn oplossing? Dat is niet echt duidelijk. Enerzijds klinkt er kritiek op het feit dat centrumlinkse partijen op de rechtse hegemonie in Vlaanderen reageren met iets “wat centrumrechts klinkt, maar dan iets minder hard”. Anderzijds zou Carl Devos zich perfect moeten vinden in dat verhaal, aangezien hij zichzelf “een rechtse sociaaldemocraat” noemt en zelf een soort “flinks” verhaal brengt. Verder heeft hij het in zijn blog op deredactie.be ook enigszins clichématig over het “conservatief socialisme” van de PS. In Vlaanderen moet de sp.a volgens Devos dan ook zichzelf ontbinden en een nieuw links alternatief oprichten dat “niet noodzakelijk nog een socialistische partij” moet zijn, die dan een “minder defensieve partij” zal zijn.

Rechts of links discours?

Er zijn duidelijke tegenstellingen binnen dit verhaal. Als je als linkse partij minder defensief wil worden, betekent dit dat je een duidelijk en schaamteloos links discours (en uiteraard ook beleid) verdedigt. Dat kan uiteraard binnen een groter progressief samenwerkingsverband zoals Devos voorstelt (naar analogie met het Sienjaal), maar zonder rechtse premissen over te nemen of te aanvaarden. Dat lijkt echter niet de keuze van Devos te zijn, aangezien hij zich daar waarschijnlijk minder in terugvindt, en aangezien dat waarschijnlijk meer aansluit bij het “conservatief socialisme” van de PS (ook al zitten die vandaag óók in het defensief).

De optie die de voorkeur van Devos draagt is waarschijnlijk om afstand te nemen van bepaalde linkse stellingen – tegenstanders zouden het misschien dogma’s noemen. Dat brengt echter een linkse partij ontegensprekelijk in een defensieve positie. Als rechtse stellingen “juist” zouden zijn, waarom zouden linkse oplossingen dan beter zijn? Of waarom zou je dan op een linkse partij stemmen? Om het met een concreet voorbeeld te zeggen: als je de rechtse premisse aanvaardt dat “competitiviteit” het hoogste goed is dat elk land moet nastreven, ga je ongetwijfeld altijd defensief moeten reageren tegen rechtse krachten die verregaande vormen van loonmatiging en mini-jobs verdedigen. Als je de rechtse premisse aanvaardt dat werkloosheid een individuele verantwoordelijkheid is, waarom zou linkse solidariteit dan nog nodig zijn?

Die tegenstelling in het verhaal van Carl Devos lijkt me het gevolg van zijn persoonlijke centrum-overtuiging, waardoor hij ook impliciet stelt dat een ongegeneerd linkse partij het (electoraal) altijd moeilijk zal hebben. Zoals al eerder gesteld op Poliargus zijn politieke voorkeuren echter helemaal niet statisch. In plaats van zich aan te passen aan het heersende hegemonische discours in de maatschappij zouden linkse partijen moeten proberen om mee dat hegemonische discours om te buigen. Dat vergt veel tijd en inspanning, maar is op langere termijn de enige manier om de bestaansreden van linkse partijen in stand te houden.

Progressieve frontvorming als middel om een minder linkse koers te varen, of bij gebrek aan antwoord op grotere problemen en uitdagingen, is gedoemd om te mislukken.

De internationale dimensie

Een tweede belangrijke bedenking is het internationale niveau. Devos is uiteraard vooral een specialist Belgische politiek, maar dat de internationale context op geen enkel moment wordt vernoemd in de crisis van links is toch wel straf. Kijk naar Nederland, Frankrijk, Duitsland, Engeland, de VS, zelfs Scandinavië, heel recent nog Australië en Noorwegen, overal zitten (centrum)linkse partijen vaak niet alleen electoraal, maar vooral ook inhoudelijk in het defensief. Om dan een louter Vlaamse strategie – brede progressieve frontvorming – voor te stellen als “oplossing” voor de crisis van links is niet alleen naïef, maar ook schadelijk. Wie op langere termijn een linkse maatschappij wil organiseren, moet een oplossing vinden voor ten minste vier met elkaar verbonden tendensen, die mondiaal, maar vooral in West-Europa en de VS aanwezig zijn. Tot nog toe worden deze problemen – niet alleen door centrum-linkse, maar ook vaak door radicaal-linkse partijen – vaak eerder genegeerd of doodgezwegen, en als ze erkend worden, zijn duidelijke standpunten of oplossingen meestal ver te zoeken.

Ten eerste is er de mondialisering, die voor verhoogde concurrentie zorgt voor investeringen en afzetmarkten. Die concurrentie zet druk op arbeidsomstandigheden, sociale zekerheid, milieu-standaarden, belastingen op multinationals en rijke individuen, … Ten tweede is er de teloorgang van de traditionele “arbeidersklasse” door de dalende werkgelegenheid in de industriële sector. Daardoor is de achterban van linkse partijen op veel vlakken een stuk diverser geworden (ook etnisch-cultureel), en er moet een “groot verhaal” gevonden worden dat alle diverse geledingen in de maatschappij aanspreekt die enigszins openstaan voor een linkse maatschappij. Ten derde is er het neoliberale hegemonische discours, dat internationaal een lange weg heeft afgelegd, van een gemarginaliseerd discours tot sterk aanwezig in meerdere of mindere mate in het Westen (en het Zuiden) – en dat blijkbaar ook Carl Devos in zekere mate beïnvloed heeft. Zoals de bekende activiste Susan George stelt, moet links veel meer (materiële) middelen besteden aan de ideeënstrijd. Tot slot is er specifiek in Europa de Europese Unie. In het interview behandelt Carl Devos de Europese Unie als een min of meer neutrale actor, die enkel wat cijfers oplegt maar geen specifieke richting aangeeft. Je kan erover discussiëren of de Europese Unie een soort institutioneel “DNA” heeft, maar duidelijk is in ieder geval dat de EU op dit moment (en al langer) een duidelijke rechtse koers vaart.

Alles bij elkaar is de enige correcte stelling van Devos dat progressieve frontvorming (in welke vorm dan ook) broodnodig is (zoals ook hier gesteld). Maar progressieve frontvorming als middel om een minder linkse koers te varen, of bij gebrek aan antwoord op grotere problemen en uitdagingen, is gedoemd om te mislukken.

Sacha Dierckx is doctoraatsstudent aan de vakgroep Politieke Wetenschappen van de Universiteit Gent en actief bij het linkse forum Poliargus.