Maak van deze ramp geen 9/11 maar een stap naar vrede

Om te beginnen zijn de verschillen tussen beide gebeurtenissen bijzonder groot.  Zo weten we niet eens of het vliegtuig boven Oekraïne doelbewust is neergeschoten. Velen denken dat het om een foute inschatting gaat van rebellen die niet vertrouwd zijn met gesofisticeerd wapentuig. (Collateral damage als het ware: nu die vooral Westerlingen treft, voelen we scherper aan hoe tergend deze benaming is voor wie er slachtoffer van wordt.)  Bij 9/11 was meteen duidelijk dat drie vliegtuigen zich niet tegelijkertijd per ongeluk in drie strategische doelen boren. Iedereen begreep snel dat 9/11 jaren voorbereiding had gevraagd. Aan deze raket ging amper voorbereiding vooraf.

Terwijl Al Qaeda al jaren de symbolische Twin Towers wilde aanvallen, had het hier even zo goed een ander vliegtuig kunnen zijn. Indien de ‘Russen’ hadden kunnen kiezen – in de veronderstelling dat zij of hun handlangers verantwoordelijk zijn - hadden ze wellicht liever geen vliegtuig geraakt met vooral passagiers uit Nederland, een westers land waar Rusland een vrij goede relatie mee heeft.

Last but not least: het geweld speelt zich niet af op het grondgebied van de EU. De reactie zou totaal anders zijn indien een bom was gegooid op het Brusselse Berlaymontgebouw, waar de Europese Commissie huist. Dat zou vanzelfsprekend wel worden ervaren als een aanval op de EU. De reactie van de bevolking zou er - net als in de VS – een geweest zijn van totale verbijstering.

Er zal meer nodig zijn dan één academicus om de bevolking ervan te overtuigen dat dit het 9/11 van de EU is. Holslag sleurt er Libië en Syrië bij maar het heeft weinig zin een amalgaam te maken om de Europeanen angst aan te praten.

Niet wenselijk

Vraag is voorts of het wenselijk is dat we verbijsterd of angstig zijn: we hebben gezien waar dat toe heeft geleid in de VS. Holslag hoopt dat dit voor de EU een strategische ommekeer wordt zoals 9/11 er een was voor de VS. Maar de Amerikaanse reactie op 9/11 is een ramp geweest. Eerst Afghanistan en Irak binnenvallen en dan jarenlang proberen om er weer weg te raken. Kan iemand de menselijke en financiële kosten daarvan – zowel in de VS als in de betrokken regio’s - ook maar in kaart brengen? 9/11 lag ook aan de basis van de Big Brotherstrategie van de NSA. Dat hebben we vooral niet nodig.

We moeten het hoofd juist heel koel houden. En helder zien.

Daartoe moet er een internationaal onderzoek komen dat bepaalt wat er juist is gebeurd. De Oekraïense rebellen lijken logische verdachten. De Oekraïense regeringstroepen hebben geen reden om raketten af te vuren omdat de rebellen niet over vliegtuigen beschikken. De enige reden om dat wel te doen, zou zijn om de rebellen ervan te beschuldigen en hen zo in diskrediet te brengen. Omdat je dat soort complottheorie in mediatieke tijden nooit helemaal kan uitsluiten en om klaarheid te brengen in de verantwoordelijkheden, is een internationaal onderzoek noodzakelijk. Daar samen aan werken, kan al een stap in de richting van betere verstandhouding tussen het Westen, Rusland en Oekraïne worden.

Ook een kans

Ons koele hoofd leert ons tevens dat het met het Oekraïense conflict nu echt wel genoeg is geweest. En dat we meer kans dan de voorbije maanden hebben om ook Poetin daarvan te overtuigen. De contouren van een vergelijk voor dit conflict liggen voor de hand: Oekraïne wordt géén lid van de NAVO en wordt een federaal land met ruime autonomie voor Oost-Oekraïne. Binnen dat kader moet Oekraïne wel zelf kunnen beslissen hoe het best aan zijn economische ontwikkeling werkt.

Deze ramp kan helpen om Poetin echt over de streep te halen  Het neerschieten van passagiersvliegtuigen is nergens populair, ook niet bij zijn BRICS-vrienden. De Europese diplomatie moet werken aan maximale internationale druk op Poetin van alle kanten. Als hij niet meewerkt, dreigt hij een internationale paria te worden. De ramp heeft dat mogelijk gemaakt. En deze aanpak zal inderdaad meer effect sorteren als de 28 lidstaten echt aan een zeel trekken. Als deze ramp kan bijdragen tot zo’n positieve evolutie, zijn de 298 onschuldige slachtoffers misschien niet helemaal voor niks gestorven.