‘We houden er maar beter rekening mee dat veel Oekraïners willen blijven’

De EU-landen moeten zich voorbereiden op een langdurig verblijf van miljoenen Oekraïense vluchtelingen. Dat zeggen onderzoekers van het Nederlandse denktank Clingendael Instituut.

Met de aanhoudende Oekraïense vluchtelingenstroom staat Europa voor de grootste opvang- en beschermingsopdracht op haar eigen continent sinds de Tweede Wereldoorlog.

De EU kwam met de historische beslissing om de ‘Tijdelijke Beschermingsrichtlijn’ voor het eerst in werking te brengen. Die voorkwam dat asielsystemen in Europese landen overbelast zouden raken. De richtlijn gaf Oekraïense vluchtelingen bovendien relatief snel uitsluitsel over een tijdelijk verblijfsrecht, toegang tot de arbeidsmarkt en onderwijs voor minderjarigen.

Tijdelijke bescherming

Tot nu toe zijn in totaal bijna zeven miljoen Oekraïners hun land ontvlucht. Bijna vier miljoen ontheemden hebben zich geregistreerd voor tijdelijke bescherming, zeggen de Clingendael-onderzoekers in het rapport ‘Long-term protection in Europe needed for Ukrainian refugees’, dat deze week (donderdag) is verschenen.

Uit het onderzoek blijkt dat een op de vier Oekraïners ook al voor de oorlog wilde migreren.

Zo’n half miljoen Oekraïners hebben zich nog niet geregistreerd en maken gebruik van de regeling waarmee ze drie maanden visumvrij door de Europese Unie kunnen reizen.

Ondertussen hebben EU-landen de handen vol aan de eerste tijdelijke crisisopvang en zijn er drie factoren die tot het inzicht dwingen dat voor een aanzienlijk deel van deze vluchtelingen de opvang niet zo tijdelijk zal zijn, zeggen de onderzoekers. Ook denken ze dat het aantal Oekraïense vluchtelingen waarschijnlijk nog zal toenemen.

Weinig zin om terug te keren

De auteurs baseren hun conclusie op drie factoren. Ten eerste is er het verloop van het conflict, dat doet vermoeden dat de kans op een wapenstilstand of een snel einde van de oorlog afneemt.

Daarnaast is er de ‘transmigratie’: steeds meer vluchtelingen in Polen, Slowakije, Hongarije en Roemenië zullen doorreizen naar de EU naarmate het conflict langer duurt, omdat de economische perspectieven in deze eerste aankomstlanden gering zijn. En ten slotte is de terugkeerintentie klein: uit het onderzoek blijkt dat een op de vier Oekraïners ook al voor de oorlog wilde migreren.

Zeker vrouwen en (schoolgaande) kinderen zijn volgens de onderzoekers minder geneigd om terug te keren naarmate ze langer in het buitenland verblijven. De mogelijkheden voor gezinshereniging buiten Oekraïne zullen cruciaal zijn voor hun beslissing om wel of niet te terug te keren.