“Waar blijft dat verbod op atoomwapens?”

VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon begint zijn geduld te verliezen. Naar aanleiding van de internationale dag tegen kernproeven herinnert de VN-secretaris-generaal de wereld eraan dat er nog zo’n 17.000 kernwapens in de wereld verspreid liggen. “Erger nog, landen die zulke wapens bezitten hebben plannen om hun nucleaire arsenaal te moderniseren”, zegt hij. “Dit jaar is er nog geen enkel atoomwapen vernietigd als gevolg van een verdrag. Er zijn ook geen onderhandelingen over nucleaire ontwapening gepland.”

Acht landen moeten het kernstopverdrag nog ratificeren vooraleer het van kracht wordt. Het gaat om China, Noord-Korea, Egypte, India, Iran, Israël, Pakistan en de VS.

Noord-Korea

“Ik steun de herdenking van deze internationale dag tegen kernproeven, maar vind toch dat de afschaffing van kernwapens voorrang moet krijgen op de volledige ratificering van het kernstopverdrag”, zegt Alyn Ware, stichter en internationale coördinator van het netwerk Parlementairen voor Nucleaire Non-proliferatie en Ontwapening.

“Landen met kernwapens blijven de nucleaire afschrikking strategisch gebruiken, ook al zijn ze zich bewust van de rampzalige gevolgen van een kernoorlog.”

Volgens Ware is er nu een de facto verbod op kernproeven en is er slechts één land, Noord-Korea, dat dat occasioneel schendt. Het ziet er niet naar uit dat andere hun kernproeven zullen hervatten, tenzij de politieke situatie aanzienlijk zou verslechteren en kernwapens een veel belangrijkere rol zouden krijgen dan momenteel het geval is.

“Staten blijven veel belang hechten aan hun militaire opties op het wereldtoneel, waaronder afschrikking door machtsvertoon. Wie kernwapens bezit, zal dus niet snel bereid zijn om ze te vernietigingen. Zo riskeren we een nucleair conflict”, waarschuwt Ware, een Nieuw-Zeelandse activist die mee aan de basis ligt van het internationale netwerk Abolition 2000.

Wederzijdse vernietiging

Na de eerste kernproef van de Sovjet-Unie in 1949, zijn er nog 455 andere gevolgd – volgens Ban Ki-moon met verschrikkelijke gevolgen voor de lokale bevolking en het milieu. “Ze zijn tekenend voor de nucleaire wapenwedloop, waarbij het overleven van de mensheid afhing van de militaire doctrine van gegarandeerde wederzijdse vernietiging.”

De VN-baas benadrukt dat wereldwijde nucleaire ontwapening een van de oudste doelstellingen van de Verenigde Naties is, en centraal stond in de eerste resolutie van de Algemene Vergadering uit 1946.

“De doctrine van nucleaire afschrikking blijft bestaan als element in het beleid van staten die atoomwapens bezitten en hun bondgenoten”, stelt ook Ban vast. Ondanks het groeiende besef wereldwijd dat zelfs maar het gebruik van één kernwapen rampzalige humanitaire gevolgen zou hebben, om van een regionale of globale kernoorlog nog maar te zwijgen.

Er zijn momenteel vijf kernwapenlanden gebonden aan het non-proliferatieverdrag, met name de VS, Groot-Brittannië, Rusland, Frankrijk en China – allemaal permanente leden van de VN-Veiligheidsraad. Blijven over: India, Pakistan (dat officieel verklaard heeft over atoomwapens te beschikken), en Israël, dat geen kernwapens aangeeft.

Noord-Korea heeft kernproeven gedaan, maar het is nog onduidelijk of het land ook effectief kernwapens heeft.

Kazachstan

Volgens Ware geven de gevolgen van kernproeven voor gezondheid en milieu een indicatie van de nog veel grotere, rampzalige gevolgen als gevolg van het inzetten van atoomwapens bij een conflict.

Dit heeft landen als Kazachstan ertoe aangezet om de internationale dag tegen kernproeven te gebruiken om een wereld zonder kernwapens te promoten, verklaart de activist.

Kazachstan was een van de weinige landen die zijn nucleaire testsite gesloten heeft, in 1991 al, en vrijwillig het vierde grootste nucleaire arsenaal ter wereld opgaf – meer dan 110 raketten en 1200 kernkoppen.

Het was eerder een kwestie van politieke wil, vertelt ambassadeur bij de VN Kairat Abdrakhmanov aan IPS. “Kazachstan geloofde oprecht in nutteloosheid van kernproeven en kernwapens die onvoorstelbare gevolgen kunnen hebben voor mens en milieu.”