Verenigde Staten blazen aftocht uit Centraal-Azië

Amerikaanse troepen vertrokken tijdens de oorlog in Afghanistan vanuit twee centrale uitvalsbasissen naar het conflictgebied. Manas werd in 2001 in gebruik genomen en markeerde het begin van de Amerikaanse aanwezigheid in Centraal-Azië. De sluiting is dan ook bijna symbolisch te noemen.

Samen met een Turkmeense basis die in 2005 sloot, vormde Manas het militaire hart van de VS-aanwezigheid in Centraal-Azië. De strategische locatie - Kirgizië grenst aan China en Kazachstan – stelde het Amerikaanse leger in staat Centraal-Azië te beveiligen.

Met het vertrek van de VS krijgen grootmachten China en Rusland meer invloed in het gebied. Sommige waarnemers spreken dan ook al van een tweede Great Game, verwijzend naar de historische machtsstrijd tussen de Britse en Russische rijken in de 19^e eeuw.

Manas

Manas ligt nabij de Kirgizische hoofdstad Bilsjek en was een knooppunt van Amerikaanse operaties. Bijna 99 procent van alle Amerikaanse troepen die in de oorlog vochten, vertrokken vanuit de basis.

De huur bedroeg aanvankelijk twintig miljoen dollar per jaar, maar werd in 2009 tot zestig miljoen verdrievoudigd toen het Kirgizische parlement voor een sluiting van de basis stemde. Een verlenging van het contract zat er in 2013 niet in.

Kirgizië is een voormalige Sovjetrepubliek die sinds de val van de Sovjetunie een slabakkende economie kent. Het land wil zich binnenkort met Armenië bij de nieuwe Euraziatische Economische Unie (EEU) aansluiten .

Russische achtertuin

Rusland heeft een basis enkele kilometers van Bisjkek en verleende Kirgizië substantiële financiële steun in ruil voor de sluiting van Manas. Het schold het land 500 miljoen dollar aan schulden kwijt en bood ook militaire steun aan ter waarde van 1,1 miljard dollar.

Die financiële compensatie is broodnodig. Het bruto binnenlands product van Kirgizië bedraagt slechts 6,5 miljard dollar, en het vertrek van de NAVO-troepen laat een fikse financiële kater na. Manas vormde de tweede grootste bron van Kirgizische overheidsinkomsten.

Voor velen betekent dit het begin van het einde van Amerika’s regionale militaire invloed. Militaire vluchten vertrekken voortaan vanuit Mihail Kogalniceanu in Roemenië, en de laatste driehonderd troepen verlaten eind dit weekend de basis.

Zijderoute

De VS investeerden miljarden in Manas, maar zien behalve een enorme schuldenput weinig terug. Manas had naast militair ook een economisch potentieel en de basis wordt dan ook als een gemiste kans gezien.

Onder leiding van president Obama focuste de overheid zich op soft power, maar ontwikkelingssteun in de regio loopt al jaren terug en economische projecten komen moeilijk van de grond.

Voormalig VS-minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton stelde in 2011 nog de uitbouw van een nieuwe “zijderoute” voor. Een uitgebreid wegennetwerk zou de landen in de regio met elkaar verbinden. Er kwam weinig van terecht, al lijkt China het idee te stelen.

Chinese reus

De Chinese Tijger investeert zwaar in lokale wegeninfrastructuur en streeft naar nauwere banden met Iran, één van haar grootste olieleveranciers. Een Centraal-Aziatische transitroute komt beide landen ten goede. China beschikt over het nodige kapitaal.

Manas werd tot het uiteenvallen van de Sovjetunie in 1991 als militaire basis gebruikt en ziet met het het vertrek van de VS een tweede grootmacht verdwijnen. De basis zal voortaan als burgerluchthaven gebruikt worden.